એમાં શરમ શાની?

- વી. શાંતારામ

બીજા દિવસે દિલ્હીના રીગલ થિયેટરમાં 'તૂફાન ઔર દિયા'નો પહેલો શો શરૂ થયો. નારાજ દર્શકોનો સામનો શી રીતે કરીશું એમ વિચારીને અમારા દિલ્હીના વિતરક ઘેર જ બેસી રહ્યા. થોડા થોડા સમયે તેઓ થિયેટર પર ફોન કરીને ફિલ્મની સ્થિતિ પૂછી લેતા:

"ભીડ કેવી છે?"

"હાઉસફૂલ." થિયેટરના મેનેજરે કહ્યું.

મધ્યાંતર વખતે વિતરકનો વધુ એક ફોન.

"લોકોએ ધમાલબમાલ કરી?"

"હજી સુધી તો નહીં."

ફિલ્મ પૂરી થઈ એટલે ફરી ફોન.

'લોકો શું કહે છે? ગાળો ભાંડે છે?"

"જરાય નહીં."

'શું વાત કરો છો! સાચું કહો છો ને?"

"હા, સાહેબ. થિયેટરમાંથી બહાર નીકળતાં બધા એમ જ કહે છે કે શાંતારામે કેવી સુંદર ફિલ્મ બનાવી છે!"

થોડી મિનીટોમાં વિતરકની ગાડી ઠાઠમાઠથી રીગલની પોર્ચમાં આવી. અગાઉ થયેલી વાતોનો કશો અણસાર તેમના ચહેરા પર નહોતો. રામ હજારેએ તેમની તરફ જોઈને તોફાની હાસ્ય કર્યું. વિતરકે સંકોચાઈને તેમની સાથે હાથ મિલાવ્યા.

આ ફિલ્મની એક બહુ હૃદયસ્પર્શી યાદ: લિબર્ટી સિનેમાના માલિક મહેબૂબ ખાનને મળવા ગુજરાતના બીલીમોરા ગયેલા. મહેબૂબની 'મધર ઈન્‍ડિયા'નું ફિલ્માંકન ત્યાં ચાલતું હતું. બીલીમોરા સ્ટેશને ઉતરતાં જ આઠ-નવ વર્ષનો એક સ્ફૂર્તિલો છોકરો દોડીને એમની પાસે આવ્યો અને કહ્યું, 'સાહેબ, હું તમારી બેગ લઈને તમને સ્ટેશનની બહાર લઈ જાઉંં?' હબીબે એની પ્રશંસા કરતાં કહ્યું, 'અરે! તું તો બહુ નાનો છો! તું આવી જાતનું કામ શું કામ કરે છે?'

'સાહેબ, અમે ગરીબ છીએ. મારા બાપ ગુજરી ગયા. મારી બા પણ કંઈ ને કંઈ કામકાજ કરે છે. મને જે થોડુંઘણું મળે એ હું મારી માને આપી દઉં છું.'

'પણ દીકરા, તું તો સારા ઘરનો લાગે છે અને તમને આવું હલકું કામ કરવામાં શરમ નથી આવતી?'

આ સાંભળીને છોકરાએ ગર્વભેર કહ્યું, 'એમાં શરમ શાની? તમે વી. શાંતારામની 'તૂફાન ઔર દિયા' ફિલ્મ જોયેલી છે? એમાં પણ મારા જેવો એક નાનો છોકરો પોતાની બહેન માટે કેટલી બધી મહેનત કરે છે. એને જોઈને મારી હિંમત વધી ગઈ. કોઈ પણ કામ ઈમાનદારીથી કરવામાં શરમ શાની?'

મુંબઈ આવીને મને ફોન પર આ આખો કિસ્સો કહેતાં હબીબનું ગળું ભરાઈ આવ્યું. મને પણ એ સાંભળીને સારું લાગ્યું.

(શાંતારામા, અનુવાદ: મોરેશ્વર તપસ્વી, પ્રથમ આવૃત્તિ 1987, પ્રકાશક: રાજપાલ એન્ડ સન્સ, દિલ્હી)