મારાં પુસ્તકો

આ યાદી વાંચતાં પહેલાં.... 

લેખક બનવા માટે માત્ર વાંચનનો શોખ કામ નથી આવતો. એ ઉપરાંત પણ ઘણું બધું જરૂરી છે. વ્યવસાય તરીકે લેખનને સ્વીકારીએ ત્યારે તો ખાસ.
એક વાચક તરીકે મને મારા પ્રિય લેખક રજનીકુમાર પંડ્યાના ષષ્ટિપૂર્તિ ગ્રંથનું સંપાદન કરવાની તક (મારા નાના ભાઈ) ઉર્વીશ કોઠારીની સાથે મળી. ઉર્વીશ ત્યારે પત્રકારત્વમાં પ્રવેશી ચૂક્યો હતો. પણ મારા મનમાં લેખનને વ્યવસાય તરીકે અપનાવવાનો ખ્યાલ દૂર દૂર સુધી ક્યાંય નહોતો.
વ્યાવસાયિક લેખનમાં મારો પ્રવેશ રજનીકુમાર પંડ્યાના પ્રોત્સાહનથી 2002માં થયો. તેમની સાથે મળીને 'ઓજસનો અવતાર-‍ઈન્‍દુકાકા' તૈયાર કરવાનો મોકો મળ્યો. આ રીતે એક સફળ યુતિનો આરંભ થયો, જે બહુ વિશિષ્ટ હતી. કેમ કે, તે એક લેખક-વાચકની યુતિ હતી. પહેલી સફળતા પછી અમે અનેક પુસ્તકો સાથે કર્યાં, જેમાં મારું કૌશલ્ય ઉત્તરોત્તર ઘડાતું ગયું. ત્યાર પછી લેખક (ચરિત્રકાર), સંપાદક, અનુવાદક તરીકે પૂર્ણ સમયની મારી કારકિર્દી એપ્રિલ, 2007 થી શરૂ થઈ. પ્રકાશિત થયાં હોય એવાં મારાં તમામ પુસ્તકોની યાદી અહીં આપી છે. અમુક એવાં પણ છે કે જે મેં લખીને આપ્યાં હોય, પણ મને કામ સોંપનારના કોઈક સંજોગોવશાત્ તેનું પ્રકાશન ન થઈ શક્યું હોય. આવાં પુસ્તકોને અહીં યાદીમાં સમાવ્યાં નથી, નહીંતર તેની હસ્તપ્રત છે જ.
કટારલેખન આજીવિકાનો ભાગ નથી હોતો, એ વાસ્તવ સાવ ઓછા લોકો જાણે છે.
વેપારી વૃત્તિ જેની સાચી કે ખોટી ઓળખ ગણાય છે એવા ગુજરાતમાં પણ લેખકની આગળ 'વ્યાવસાયિક' શબ્દ વાપરવો પડે એ દર્શાવે છે કે લોકો હજી એમ જ માને છે કે લેખકોએ માત્ર શોખથી કે સેવા કાજે જ લખવાનું હોય. નાણાં લઈને લખે એ કાં લેખક ન ગણાય, કાં તેણે કલમને વેચી દીધી છે એમ મનાય. 'પેઈડ રાઈટર'ની ગાળ સૌથી હાથવગી હોય છે. 'પેઈડ પ્રોફેસર' કે 'પેઈડ જજ' કોઈ કહેતું નથી. કેમ કે, એ તેમનો વ્યવસાય છે એ સ્વીકૃત હકીકત છે.
લેખકો સુદ્ધાં આમ માનતા હોય પછી બીજાની શી વાત કરવી?  એક તરફ તેમને લેખન માટે નાણાં મળે એ ગમે છે, બીજી તરફ એ હકીકતનો જાહેરમાં સ્વીકાર કરતાં તેમને સંકોચ અને શરમ અનુભવાય છે.
સૌને પોતપોતાની માન્યતા મુબારક. એ બદલવાનો મારો કોઈ ઈરાદો કે દાવો નથી.
મારા પૂરતી વાત એટલી જ કે અહીં યાદીમાં મૂકાયેલાં પુસ્તકો મેં શોખથી નથી લખ્યા. મૂડ આવે ત્યારે, હીંચકે ઝૂલતાં, અમુકતમુક ઠંંડું કે ગરમ, ખાણું કે પીણું લીધા પછી કે અન્ય કોઈ નખરાં કરીને નથી લખ્યા. પોતાના કૌશલ્ય થકી આજીવિકા રળતા બીજા અનેક વ્યવસાય જેવો જ આ વ્યવસાય છે. આ હકીકત જાણીને તેમજ સ્વીકારીને જે કર્યું તેનો આ પરિપાક છે. તેથી જ હાથમાં પેન પકડી હોય એવી કોઈ છબિ મેં આજ સુધી લેવડાવી નથી.
આ યાદી જોનાર આટલી વાસ્તવિકતાથી પરિચીત થાય, કોઈની પાસે કશું લખાવવા માટે મહેનતાણું પણ આપવું પડે એ સમજે, સ્વીકારે અને તેનો અમલ કરે તો પણ ઘણું.

-બીરેન કોઠારી 

                                                                

                                                               **** **** **** 

સહયોગી/સહસંપાદક/પરામર્શક તરીકે કરેલાં પુસ્તકો

1. ઓજસનો અવતાર-ઈન્‍દુકાકા 
(દાનવીર ઈન્‍દુકાકા 'ઈપ્કો'વાળાની જીવનકથા, રજનીકુમાર પંડ્યા સાથે, ૨૦૦૨)
2. સૌના ભાઈ: રતિભાઈ 
(શ્રી રતિભાઈ ગોંધિયાના જીવન અને જીવનકાર્યની રૂપરેખા, રજનીકુમાર પંડ્યા સાથે, ૨૦૦૪)
3.  ગંગા વહે છે આપની 
(ધર્મજ ગામની વંશાવલીના ગ્રંથને આનુષંગિક અન્ય સામગ્રીનું લેખન, ૨૦૦૪)
4. રાજયાત્રા 
('રાજબૅન્ક'નો રજતજયંતિ ગ્રંથ, રજનીકુમાર પંડ્યા સાથે, ૨૦૦૫)
5. ચૂપકે ચૂપકે બોલ મૈના 
(ખ્યાતનામ ભજનગાયિકા જૂથિકા રૉયનાં સંંભારણાનું પરામર્શન, અનુવાદ: ડૉ. સુજ્ઞા શાહ, સંપાદક: રજનીકુમાર પંડ્યા,  ૨૦૦૮)
6. મેઘદૂત 
(સ્વ. કિલાભાઈ ઘનશ્યામે કરેલા સમશ્લોકી અનુવાદના વિવરણ સાથેના સાંગિતીક સ્વરૂપનો સંંપૂર્ણ પાઠ, રજનીકુમાર પંડ્યા સાથે, ૨૦૦૯)

**** **** **** 

સંસ્થાઓનો પરિચય આલેખતી પુસ્તિકાઓ

1. ઋતંભરાનું નંદનવન 

(ઋતંભરા વિદ્યાપીઠ, સાપુતારાનો પરિચય, સંચાલક: પૂર્ણિમાબેન પકવાસા, ૨૦૦૨) 

2. તેજ ફેંકો તિમિરમાં 

(મહાવીર વૃદ્ધાશ્રમ, બીલીમોરાનો પરિચય, સંચાલક: માધવલાલ પુરોહિત, ૨૦૦૭) 

3. વનરાઈ વચ્ચે વિરાટ પુષ્પ 

(લોકશાળ, ખડસલીનો પરિચય, સંચાલક: મનુભાઈ મહેતા, ૨૦૧૧) 

                                                                 **** **** **** 

ચરિત્રકાર, સંપાદક, અનુવાદક તરીકે લિખિત/સંપાદિત/અનુવાદિત પુસ્તકો 
(ડિસેમ્બર, 2019 સુધી)

1. રજનીકુમાર: આપણા સૌના 
   (વિખ્યાત સાહિત્યકાર રજનીકુમાર પંડ્યાનો ષષ્ટિપૂર્તિ ગ્રંથ, ઉર્વીશ કોઠારી સાથે, ૨૦૦૦ ) 

2. પુરુષાર્થની પેલે પાર (ભાગ ૧ અને ૨)
(ઉદ્યોગપતિ વિજ્ઞાની શ્રી નવનીતરાય આર. ત્રિવેદીની જીવનકથા, રજનીકુમાર પંડ્યા સાથે,૨૦૦૭)   
(અંગ્રેજીમાં પણ અનુવાદિત) 

3. મારોય એક જમાનો હતો
(મર્હૂમ રાજવી શાયર શ્રી રુસ્વા મઝલૂમીની જીવનકથા, રજનીકુમાર પંડ્યા સાથે,૨૦૦૭)   

4. ઉપેન્દ્ર ત્રિવેદી: આત્મકથન અને અન્ય આલેખ
(ગુજરાતી રંગભૂમિ તેમજ ફિલ્મોના ખ્યાતનામ અભિનેતાનો આત્મકથનાત્મક ગ્રંથ, રજનીકુમાર પંડ્યા સાથે,૨૦૦૯)    

5. સૌમ્ય સુગંધ
(આજીવન શિક્ષક સ્વ. રામપ્રસાદ જાનીની જીવનકથા, ૨૦૦૯) 

6. ક્રાંતિકારી વિચારક
(વિચારક સ્વ.રાવજીભાઇ પટેલની જીવનકથા, ૨૦૧૦)

7. પડકાર સામે પુરુષાર્થ
(લેખક-પ્રકાશક સ્વ. નવનીતભાઈ મદ્રાસીની જીવનકથા, ૨૦૧૦)  

8. અમૃતસૌરભ
(મુંબઈના વાણીજ્ય મહારથી ચાંપશી દેવશી નંદુની જીવનકથા, રજનીકુમાર પંડ્યા સાથે,૨૦૧૦) 

9. Beyond the Horizon
(‘પુરુષાર્થની પેલે પાર’નો અંગ્રેજી અનુવાદ, ૨૦૦૮)  

10. પ્રજ્ઞા
(Intelligenceનો અનુવાદ, મૂળ લેખક: ઓશો રજનીશ, ૨૦૦૮) 

11. મુક્તિ
(Freedomનો અનુવાદ, મૂળ લેખક:  ઓશો રજનીશ, ૨૦૦૮) 

12. સાહસ 
(Courageનો અનુવાદ, મૂળ લેખક: ઓશો રજનીશ, ૨૦૦૯) 

13. The Wonderful Divine Idol (1)

('અદ્‍ભૂત દિવ્યમૂર્તિ'નો અંગ્રેજી અનુવાદ, મૂળ લેખક: ગુર્જર યોગી દિનકરનાથ, ૨૦૧૦)  

14. નર 
(The book of manનો અનુવાદ, મૂળ લેખક: ઓશો રજનીશ, ૨૦૧૧)

15. The Wonderful Divine Idol (2)
('અદ્‍ભૂત દિવ્યમૂર્તિ'નો અંગ્રેજી અનુવાદ, મૂળ લેખક: ગુર્જર યોગી દિનકરનાથ, ૨૦૧૧) 

16. સખાપ્રકાશ

(અનન્ય મહિલા સંતનું સંશોધનાત્મક જીવનચરિત્ર, ૨૦૧૧)  

17. કર્મયોગી

(કુશળ કર્મયોગી અરુણ હ.બુચની જીવનકથાના અંશો, રજનીકુમાર પંડ્યા સાથે, ૨૦૧૨)  

18. ગુઝરા હુઆ ઝમાના

(હિન્‍દી-ગુજરાતી ફિલ્મોના અભિનેતા-દિગ્દર્શક કૃષ્ણકાન્‍ત (કે.કે.)ની છ દાયકાની ફિલ્મી સફરનાં સંભારણાં, ૨૦૧૩)  

19. નાનુભાઈ ભોંસલે: એક સમર્પિત રાષ્ટ્રવાદીની જીવનકથા

(સંઘના સમર્પિત પ્રચારક નાનુભાઈ ભોંસલેની જીવનકથા, ૨૦૧૩) 

(મરાઠીમાં પણ અનુવાદિત, અનુવાદક: સુધીર કૌઠાળકર)

20. સાગર મુવીટોન

(ત્રીસના દાયકાની એક અગ્રણી ફિલ્મનિર્માણ સંસ્થા અને તેના સ્થાપક ચીમનલાલ દેસાઈના જીવનની ચડતીપડતીની કથા, ૨૦૧૪)  

(અંગ્રેજીમાં પણ અનુવાદિત, અનુવાદક: પાર્થ પંડ્યા) 

21. ઓજસ્વી ‘આઝાદ’
(સ્વાતંત્ર્યસેનાની અને સર્વોદય અગ્રણી રસિકભાઈ ‘આઝાદ’ની જીવનકથા, ૨૦૧૪)  
(હિન્‍દી તથા અંગ્રેજીમાં પણ અનુવાદિત, અનુવાદક અનુક્રમે: બંસીધર, પાર્થ પંડ્યા)

22. શિક્ષણ થકી સશક્તીકરણ
(ઉચ્ચ શિક્ષણને ગામેગામની યુવતીઓ સુધી લઈ જવાનો મહિલા આર્ટ્સ કૉલેજ (નડિયાદ)નો સંકલ્પબદ્ધ, સફળ પ્રયાસ, ૨૦૧૪) 

(અંગ્રેજીમાં પણ અનુવાદિત, અનુવાદક: ઈશાન ભાવસાર, નિશા પરીખ) 

23.ડૉક્ટર @ હોમ
(Doctor @ Homeનો અનુવાદ, મૂળ લેખક: ડૉ. ધારા ભટ્ટ, ૨૦૧૪) 

24.          પરિચય પુસ્તિકાઓ 

(વિવિધ ક્ષેત્રની નામાંકીત વ્યક્તિઓના જીવન અને કાર્યનો ગાગરમાં સાગર જેવો પરિચય માત્ર 32 પાનામાં સમાવતી કુલ 24 પુસ્તિકાઓ, સહલેખક/લેખિકાઓ: ભરતકુમાર ઝાલા, પરેશ પ્રજાપતિ, ઈશા પાઠક અને હરિતા ત્રિવેદી, ૨૦૧૩-૧૪)           

                                       

25. બાળવાર્તાઓ 

(અંગ્રેજીની 'The Purple Turtle' શ્રેણીની છ બાળવાર્તાઓની પુસ્તિકાઓનો 'કુંદન કાચબા'ની શ્રેણી તરીકે ગુજરાતીમાં અનુવાદ, ૨૦૧૪)

26. 'ગ્લોબલ વૉર્મિંગ'ની પુસ્તિકાઓ 

(અંગ્રેજીની 'Global warming' શ્રેણીની વિવિધ વિષય પરની દસ પુસ્તિકાઓનો ગુજરાતીમાં અનુવાદ, ૨૦૧૪) 

27. બાળસંભાળ કેન્‍દ્ર માટેની સંપૂર્ણ માર્ગદર્શિકા 

(બાળસંભાળ સાથે સંકળાયેલા વિવિધ મુદ્દાઓનું સંપાદન,  લેખિકાઓ: ડૉ. રાજલક્ષ્મી શ્રીરામ અને કુંજબાળા શાહ, ૨૦૧૪)   

28. દેશ અને દુનિયા, પુરુષાર્થની પાંખે
(જેતપુરના વિશ્વપ્રવાસી ઉદ્યોગપતિ મગનલાલ પટેલની જીવનકથા, રજનીકુમાર પંડ્યા સાથે, ૨૦૧૬) 

29. સેવાપથ પર સૌના સાથી, મનુભાઈ મહેતા
(સમર્પિત ગાંધીવાદી, ખાદી કાર્યકર મનુભાઈ મહેતાની જીવનકથા, રજનીકુમાર પંડ્યા સાથે, ૨૦૧૬) 

30. ઊજ્જ્વલા
(ધી અમદાવાદ મર્કેન્‍ટાઈલ બૅન્‍ક કો-ઓપ. લિ.ની સુવર્ણજયંતિનો ગૌરવગ્રંથ, રજનીકુમાર પંડ્યા સાથે, ૨૦૧૬)  

31. સેવાની સરવાણી
(સંપાદન, વિશિષ્ટ સેવાસંસ્થાઓની જાતમુલાકાતના આધારે આલેખાયેલો સંક્ષિપ્ત પરિચય, લેખક: રજનીકુમાર પંડ્યા, ૨૦૧૬) 
   

32.સ્વતંત્રતા- નહીં કે સ્વેચ્છાચાર

(Freedom-not License!, મૂળ લેખક: એ.એસ.નીલ, ૨૦૧૬)  

33. માનસિક તાણ અને યોગસંસ્કાર

(मानसिक तनाव और योगसंस्कार, મૂળ લેખક: ભાગવત દળવી, ૨૦૧૬)  

34. હૃદયગંગા: કાવ્યગંગોત્રીથી ગંગાસાગર સુધીની યાત્રા 

(રમેશ પટેલ 'પ્રેમોર્મિ'ની એક અનોખી કૃતિ 'હૃદયગંગા'ની સર્જનકથાનું સંકલન, ૨૦૧૬) 

35. બાલસૌરભ 

(દાનવીર ઉદ્યોગપતિ બાલકૃષ્ણ કલ્યાણદાસ મહેતાના સમર્પિત જીવનનો આલેખ, રજનીકુમાર પંડ્યા સાથે, 2017) 

(અંગ્રેજીમાં પણ અનુવાદિત, અનુવાદક: રણજિત દળવી) 

36. સ્વ સાથેનો સંઘર્ષ 

(બહુવિધ ક્ષેત્રે અપનાવેલી કાર્યશૈલીઓ દ્વારા મહેન્‍દ્ર દેસાઈના વ્યક્તિત્વનો પરિચય, 2018)

37. સ્મૃતિની સફર 

(એસ.આર.મોદીની જીવનસફરના મહત્ત્વના મુકામોનું આલેખન, 2019) 

38. ગુર્જરરત્ન 

(વિવિધ ક્ષેત્રોમાં આગવું પ્રદાન કરનારા વિશિષ્ટ ગુજરાતીઓનાંં જીવન અને કાર્યનો આલેખ, 2019)

39. સળી નહીં, સાવરણી 

(આસપાસની દુનિયાનું અવળચંડું દર્શન કરાવતા હાસ્યલેખ, 2019) 

40. ઈજ્જત વતન કી ઈનસે હૈં...

(સૈન્યમાંથી સેવાનિવૃત્ત થઈ સમાજજીવનમાં પ્રવેશી રહેલા એક સૈનિકની અભિવાદનપુસ્તિકા, 2019) 

41. જ્યોં કી ત્યોં ધર દીની ચદરિયા

(અનુવાદક-લેખક-કર્મશીલ અને આજીવન શિક્ષક કાન્‍તિભાઈ મકવાણાની જીવનકથાનાં સંકલિત પૃષ્ઠ, 2020)

42. આંબેડકર: ભારતમાં માનવ અધિકાર માટેના લડવૈયા

(ગ્રાફિક નોવેલ Ambedkar: India's Crusader for human rights નો અનુવાદ, મૂળ લેખક: કિરણ મૂર, 2020) 

43. એ.પી.જે.અબ્દુુુલ કલામ: વ્યક્તિ એક, લક્ષ્ય અનેક 

(ગ્રાફિક નોવેલ APJ Abdul Kalam: One Man, Many missions નો અનુવાદ, મૂળ લેખક: નલિની રામચંદ્રન, 2020)

44. સંબંધ પણ ઉમેરો જરા સારવારમાં 

(કિડની વિશેષજ્ઞ અને પ્રત્યારોપક ડૉ. પંકજ શાહનું આત્મકથન, સંવર્ધિત આલેખન, 2021) 

(અંગ્રેજીમાં પણ અનુવાદિત) 

                                                     

45. ક્રાંતિની કેળવણી, શતાબ્દિની સફર (ખંડ 1: 1920 થી 1970) 

(ગાંધીજીએ સ્થાપેલી રાષ્ટ્રીય કેળવણીની સંસ્થા ગૂજરાત વિદ્યાપીઠની સો વર્ષની સફરનો આલેખ, 2021) 

46. હોમાય વ્યારાવાલા 

(તેમની સાથેનાં સંભારણાંની શબ્દછબિ, 2021) 

47. રાઈટ બંધુઓ 

(ગ્રાફિક નોવેલ The Wright Brothers નો અનુવાદ, મૂળ લેખક: લુઈસ હેલ્ફન્‍ડ, 2021) 

48. સ્ટીવ જોબ્સ: પ્રયત્ન થકી પ્રતિભાસંપન્ન 

(ગ્રાફિક નોવેલ Steve Jobs: Genius by Design નો અનુવાદ, મૂળ લેખક: જેસન ક્વિન, 2022) 

49. તેમણે આણ્યું વિશ્વમાં પરિવર્તન: એડિસન-ટેસ્લા-બેલ 

(ગ્રાફિક નોવેલ They changed the world: Edison-Tesla-Bell નો અનુવાદ, મૂળ લેખક: લુઈસ હેલ્ફન્‍ડ, 2022) 

50. સાહિત્ય-બાહિત્ય 

(સાહિત્ય સાથે સંકળાયેલાં વિવિધ પાસાંનું અવળદર્શન, 2023) 

51. કેળવણીનો કર્મયોગ 

(અ‍ૅમિટી સ્કૂલ, ભરૂચના કેટલાક શૈક્ષણિક પ્રયોગો, 2023) 

                                       

52. ક્રાંતિની કેળવણી, શતાબ્દિની સફર (ખંડ 2 : 1971 થી 2020) 

(ગાંધીજીએ સ્થાપેલી રાષ્ટ્રીય કેળવણીની સંસ્થા ગૂજરાત વિદ્યાપીઠની સો વર્ષની સફરનો આલેખ, 2023) 

53. ભૂલકણાં દીદા ।  આપણા હાથ શું શું કરી શકે? । ફોઈ અને હું । બી.આર.આંબેડકર- પુસ્તકમય જીવન 

(મૂળ લેખક/લેખિકા (ક્રમાનુસાર) : હીમાંજલિ શંકર। મકરંદ ડંભારે। તિમિરા ગુપ્તા । યોગેશ મૈત્રેય)  

('પ્રથમ બુક્સ' દ્વારા પ્રકાશિત બાળવાર્તાની કુલ ચાર પુસ્તિકાઓ અનુક્રમે Forgetful Dida, What can our hand do?, Pishi and me, અને B.R.Ambedkar: A life in booksનો અનુવાદ)