અમે લોકો અમદાવાદ-મુમ્બઈ કોઈક મુશાયરામાં હાજરી આપવા ગયેલા. એક મકાનના વિશાળ, ખુલ્લા અને શાનદાર હૉલમાં ભોંય પર બેસીને શરાબ પી રહ્યા હતા અને એક અજાણ્યા યુવાને આવીને કહ્યું કે પોતે ફિરાક ગોરખપુરીને મળવા આવ્યો છે. વસ્લ (બિલગ્રામી)એ કહ્યું, 'આ રહ્યા ફિરાકસાહેબ.' એ નવયુવાને તરત ફિરાકનો હાથ ચૂમી લીધો અને આદર સાથે ઘૂંટણિયે બેસી ગયો. ફિરાકે પૂછ્યું, 'આપનું નામ?' તેણે પોતાનું નામ જણાવીને હાથ જોડ્યા અને કહ્યુંં, 'આપને ગઈ કાલનો એક કિસ્સો સંભળાવવા આવ્યો છું. ઈજાજત હોય તો જણાવું.' ફિરાક બોલ્યા, 'જરૂર જણાવો.' એ નવયુવાને કહેવા માંડ્યું કે પરમ દિવસે પોતે બજારમાંથી પસાર થઈ રહ્યો હતો. જોયું તો વિશાળ સંખ્યા ધરાવતો એક વરઘોડો ચકલા પર ઊભો રહી ગયો હતો. મેં પૂછ્યું, 'શો મામલો છે?' એક સજ્જને જણાવ્યું કે વરરાજા જે હાથી પર સવાર થયેલા છે એ હાથી ભોંય પર બેસી ગયો છે. એને કેટલાય અંકુશ લગાવ્યા પણ એ હાલતો જ નથી. વરઘોડો અધવચ્ચે રોકાઈ જાય તો અપશુકન ગણાય એટલે વરરાજાના પિતાજી હેરાનપરેશાન થઈ ગયા છે. એ સજ્જન મને આમ જણાવી રહ્યા હતા એટલામાં જ મેં જોયું કે પંદર-સોળ વરસનો એક છોકરો દોડતો આવ્યો અને વરરાજાના પિતાજીને કહે, 'હાથીને હું હમણાં ને હમણાં જ ઊભો કરી દઉં તો પચાસ રૂપિયા આપશો?' વરરાજાના પિતાએ કહ્યું, 'પચાસ નહીં, સો આપીશ.' આ સાંભળીને પેલા છોકરાએ હાથીના કાનમાં જઈને કશું કહ્યું એ સાથે જ હાથી ઊભો થઈ ગયો અને ઊભી પૂંછડીએ દોટ મૂકી.
ફિરાકે પૂછ્યું, 'એ છોકરાએ શું કહ્યું હતું?' પેલા નવયુવાને એકદમ ગંભીરતાથી કહ્યું, 'પેલા છોકરાએ હાથીના કાનમાં કહેલું કે અલ્યા મૂરખ, તારી પાછળ ફિરાક આવીને ઊભેલા છે...' આ સાંભળતાં જ આખો હૉલ અટ્ટહાસ્યથી ગૂંજી ઉઠ્યો. પેલો નવયુવાન તરત ઊભો થઈને ભાગ્યો અને ફિરાકની આંખની બન્ને કીકીઓ પૈડાંની જેમ ઘુમરાવા લાગી.
(યાદોં કી બરાત, ઉર્દૂના મશહૂર શાયર જોશ મલિહાબાદીની આત્મકથા, હિન્દી અનુવાદ: હંસરાજ રહબર, રાજપાલ એન્ડ સન્સ, 2019)
No comments:
Post a Comment