ફિલ્મ ન પણ ચાલી તો આપણે એમાંથી બે એડ ફિલ્મ બનાવી શકીશું

 - અમોલ પાલેકર

સપ્ટેમ્બર, 1974માં 'રજનીગંધા'નું પ્રિમીયર મંત્રાલયની સામે આવેલા આકાશવાણી થિયેટરમાં યોજાયું. સુરેશ (જિંદાલ- નિર્માતા), બાસુદા (ચેટરજી- દિગ્દર્શક), સિનેમેટોગ્રાફર કે.કે.મહાજન, દિનેશ (ઠાકુર- અભિનેતા) અને હું સવારના અગિયારના સૌ પ્રથમ શો વખતે ફોયરમાં ઊભેલા. પોસ્ટ પ્રોડક્શન દરમિયાન ફિલ્મની કેટલીક ઝલક જ જોઈ હોવાથી રૂપેરી પડદે આખી ફિલ્મ જોવા હું ઉત્સુક હતો. જો કે, બાસુદાએ મને બહાર ઊભા રહીને પ્રતીક્ષા કરવા સૂચવ્યું. નિષ્ફળતા કે અસલામતિનો કોઈ ડર ન હોવા છતાં બાસુદા થોડી વાર અંદર ડોકિયું કરી આવ્યા અને સંતોષકારક સ્મિત સાથે કહ્યું, 'લોકો હસે છે, યાર. બધાને મજા આવી રહી છે.' એ પછી કે.કે. હૉલમાં પ્રવેશ્યા, આસપાસ જોયું, સિગરેટ સળગાવી અને અમને 'થમ્બ્સ અપ'નો ઈશારો કર્યો. મધ્યાંતર દરમિયાન શ્રોતાઓના સકારાત્મક પ્રતિભાવે અમને આશ્વસ્ત કર્યા. બેચેન જણાતા સુરેશે મને પૂછ્યું, 'શું લાગે છે, અમોલ? ફિલ્મ ચાલશે?' સિગરેટનો કશ લેતાં મેં કહ્યું, 'તું શું કામ ફિકર કરે છે? ફિલ્મ ન પણ ચાલી તો આપણે એમાંથી બે એડ ફિલ્મ બનાવી શકીશું- દિનેશના કોઈ પણ દૃશ્યમાંથી સિગરેટની જાહેરખબર, અને મારા કોઈ પણ દૃશ્યમાંથી ટૂથપેસ્ટની જાહેરખબર.' મારા જવાબથી સુરેશ એટલો ગુસ્સે ભરાયો કે ત્યાંથી ચાલી ગયો. એ પછીની અમારી મુલાકાતોમાં પણ એનો ગુસ્સો શાંત ન પડ્યો. મારી વક્રોક્તિયુક્ત રમૂજ એને ફાવી નહોતી. જાતનું અવમૂલ્યન અને કોઈના કામનું હેતુલક્ષી મૂલ્યાંકન ફિલ્મઉદ્યોગમાં અસામાન્ય બાબતો છે. પણ કશુંક નવું કરવાના સુરેશના અથાક જુસ્સા માટે મને બહુ માન છે. તેણે કરેલું 'શતરંજ કે ખિલાડી'નું નિર્માણ અસાધારણ સિદ્ધિ હતી, જે પ્રશંસા અને ગૌરવને પાત્ર હતી.

મને ખાતરી હતી કે માસ્ટર સંગીતકાર સલિલ ચૌધરી દ્વારા સંગીતબદ્ધ કરાયેલાં 'રજનીગંધા'નાં ગીતો અમર બની રહેશે. જો કે, 'કઈ બાર યૂંહી દેખા હૈ' ગીત માટે મુકેશનો સ્વર લેવાના તેમના નિર્ણય બાબતે હું અનિશ્ચિત હતો. પણ મારે એની પર લીપ- સિન્ક કરવાનું ન હતું એટલે મેં એ બાબત અવગણી. આ ગીત માટે મુકેશે એ વર્ષનો 'શ્રેષ્ઠ પાર્શ્વગાયક' તરીકેનો રાષ્ટ્રિય એવોર્ડ પણ મેળવ્યો. મારી માન્યતા એવી છે કે સાદી કથાને સરળ શૈલીએ કહેવાથી દર્શકો સાથે મજબૂત અનુબંધ રચાય છે, અને 'રજનીગંધા'ની સફળતાથી એ માન્યતા પુરવાર થઈ. અગિયાર વાગ્યાનો સૌ પ્રથમ શો પૂરો થયા પછી દર્શકો દિનેશને અને મને ઘેરી વળ્યા. મરાઠી દર્શકો મારી સાથે ખાસ હાથ મિલાવવા આવતા ત્યારે તેમની આંખોમાં પ્રેમ અને ગૌરવની એક જુદી જ ચમક હું જોતો. પ્રશંસાની આ વર્ષાથી હું તૃપ્ત થયો.

(View finder, a memoir by Amol Palekar, Westland books, 2024)