ચીની ચાઉમાઉ, એનો દીવાન હાઉવાઉ (7): ચાઉમાઉના રાજ્યમાં દખણાદી દિશા જ નથી!

એક વાર ચાઉમાઉ રાજા ગાદી પર બિરાજ્યા હતા, ને દિવાન હાઉવાઉ બાજુમાં ખડા હતા. એટલામાં એક ભરવાડે આવી ફરિયાદ કરી: 'મહારાજ, મારા ગામની ભાગોળે તળાવના કિનારે હું ભાથું ખાવા બેઠો હતો, ત્યાં એક પઠ્ઠો બદમાશ આવી મારું બધું ખાવાનું પડાવી ખાઈ ગયો; હું એ પઠ્ઠાને અહીં પકડી લાવ્યો છું. આપ એને સજા કરો.'

'જરૂર સજા કરીશ.' રાજાએ કહ્યું.

ત્યાં તો પઠ્ઠાએ કહ્યું: 'કોને સજા કરશો, મહારાજ? ગુનેગારને કે બિનગુનેગારને?'

'ગુનેગારને!' રાજાએ કહ્યું.

'તો પહેલાં ગુનેગાર નક્કી કરો! હું કહું છું કે આ ભરવાડ ખોટું બોલે છે. એ જ ગુનેગાર છે.'

ત્યાં ભરવાડે કહ્યું: 'હું ખોટું નથી બોલતો, મહારાજ. આ પઠ્ઠો ખોટું બોલે છે. મારા ગામની ભાગોળે તળાવની પાળે આજે એણે મને લૂંટી લીધો છે.'

રાજાએ પઠ્ઠાને પૂછ્યું: 'બોલ, આ વિશે તારે શું કહેવું છે?'

પઠ્ઠાએ કહ્યું: 'મહારાજ, આ ભરવાડ 'મારું ગામ', 'મારું ગામ' કરે છે, તે શું એ ગામનો ધણી છે?'

'એ ધણી શાનો? ધણી તો હું છું. કેમ અલ્યા, ખરી વાત?'

ભરવાડે કહ્યું: 'હા, બાપજી. હું ધણી નથી; ધણી આપ છો!'

પઠ્ઠાએ કહ્યું: 'સાબિત થઈ ગયું, મહારાજ, કે એ જૂઠો છે. મારું ગામ, મારું ગામ કરે છે, પણ એનું કોઈ ગામ જ નથી. અને ગામ જ નથી તો પછી ગામની ભાગોળ કેવી અને ભાગોળમાં તળાવ કેવું? તળાવની પાળે એને બેસવાનું કેવું, ને વળી ભાથું ખાવાનું કેવું? વાત સાવ ગપ છે, મહારાજ!'

રાજા કહે: 'બરાબર, બરાબર!'

ત્યાં તો ભરવાડે રાડ પાડી કહ્યું: 'મહારાજ, એ જૂઠો છે, બદમાશ છે, મારા ગામની ઓતરાદી દિશાએ ભૂખિયું તળાવ છે.'

પઠ્ઠો ખડખડ હસી પડી બોલ્યો: 'મહારાજ, સાવ ડિંગ! સાવ ખોટું! આખી દુનિયા જાણે છે કે મહારાજા ચાઉમાઉના રાજ્યમાં ઓતરાદી દિશા જ નથી માત્ર પૂર્વ ને પશ્ચિમ બે જ દિશાઓ છે, પૂર્વમાં સૂરજ ઉગે ને પશ્ચિમમાં આથમે. એને ઓતરાદી દિશાની જરૂર જ નથી! અને ઓતરાદી દિશા જ જો નથી, તો પછી ઓતરાદી દિશામાં ભૂખિયું તળાવ કેવું? અને તળાવની પાળે ભરવાડનું બેસવાનું કેવું? અને મારે એને લૂંટી ખાવાનું કેવું?'

એકદમ દીવાન ઉત્સાહમાં આવી પઠ્ઠાને હેતથી ભેટી પડ્યો ને બોલ્યો: 'બરાબર! બરાબર! જ્યાં ઓતરાદી દિશા જ નથી ત્યાં લૂંટી ખાવાનું કેવું? જે ખાધુંપીધું એ બધું બાપનું જ સમજવું.'

'બાપનું જ તો!' પઠ્ઠાએ કહ્યું.

રાજાએ ભરવાડને ગુનેગાર ઠરાવી કહ્યું: 'તું રાજ્યનો ગુનેગાર છે. હું તને મારા રાજ્યમાંથી દેશનિકાલ કરું છું ને આ પઠ્ઠાને જે ગામ નથી એનો મુખી બનાવું છું.'

(રમણલાલ સોની લિખીત બાળવાર્તા સંગ્રહ 'ચીની ચાઉમાઉ, એનો દીવાન હાઉવાઉ'માંથી, પ્રકાશક: શ્રી હરિહર પુસ્તકાલય, સુરત, પહેલી આવૃત્તિ: 1967)