ચાઉમાઉને બૌદ્ધિકોની સોબત ગમતી. તે બુદ્ધિશાળી હોવાની સાથોસાથ અતિ વિનમ્ર પણ હતો. આ વિનમ્રતાને લઈને તે માનતો કે સમગ્ર ચીનમાં પોતાની બરોબરી કરી શકે એવો કોઈ બૌદ્ધિક છે જ નહીં. તેની આ માન્યતાને ચીનના અનેક બૌદ્ધિકોનું સમર્થન હતું, કેમ કે, આ બૌદ્ધિકો ગમે એટલી બુદ્ધિગમ્ય વાતો કરે, ચાઉમાઉના અતાર્કિક તર્ક આગળ એ ટકી શકતી નહીં. ‘ઈલલોજિકલ’ વાતને તદ્દન ‘લોજિકલ’ બનાવીને પોતાની વાત એ મૂકતો.
ચાઉમાઉએ હસતાં હસતાં કહ્યું, ‘એમ તો તમારું બુદ્ધિનું સ્તર ચીનના શિક્ષણના સ્તરથી પણ ઊંડું ઊતરેલું છે. એમાંય ક્યાં તમારું પ્રદાન છે?’ એક બૌદ્ધિકને આ સાંભળીને પ્રચંડ આઘાત લાગ્યો. તેમણે હિંમત એકઠી કરીને ચાઉમાઉને પ્રિય શૈલીમાં પૂછ્યું, ‘રાજન્! આપની વાત લોજીકલ નથી લાગતી.’ ચાઉમાઉએ કહ્યું, ‘જ્યાં સત્ય હોય ત્યાં લોજિક ન હોય! જૂઠાણું હંમેશાં લોજિકલ હોય.’ ચિંતક તરીકે ખ્યાતિપ્રાપ્ત, પોતાની જાતને બૌદ્ધિક માનતા-મનાવતા એક વયોવૃદ્ધ સજ્જને તત્ક્ષણ બીજા ચિંતકને કહ્યું, ‘જોયું? હું નહોતો કહેતો કે સમ્રાટ મારા લેખ વાંચે છે. મેં મારા છેલ્લા લેખમાં આ જ વાક્ય લખેલું.’ ચાઉમાઉએ એ વડીલ તરફ કરુણાસભર હાસ્ય વેર્યું. બીજા બૌદ્ધિકે પેલા વયસ્ક ચિંતકને કહ્યું, ‘તમારી આખી મેટર સાયકોલોજિકલ છે. એમાં વધુ ન ઊતરીએ એ જ યોગ્ય છે.’ આ સાંભળીને પેલા વયસ્ક ચિંતકના એક પ્રૌઢ શિષ્યે સહેજ ઊગ્રતાથી કહ્યું, ‘શ્રીમાન, એમની વાત જરા આઈડિયોલોજિકલ છે. તેઓ સાચું કહે છે. આ વાક્ય એમના છેલ્લા લેખમાં હતું જ. કહું એની તારીખ અને પાના નંબર?’ પેલો પ્રૌઢ શિષ્ય પણ કોકનો ગુરુ હતો. જેનો એ ગુરુ હતો એવો એક યુવાન શિષ્ય ચડતું લોહી હતો, છતાં બૌદ્ધિકોના પ્રતિનિધિમંડળમાં સામેલ હતો. એણે અકળાઈને ‘સાયકોલોજિકલ’ કહેનારા પેલા બૌદ્ધિકને કહ્યું, ‘ઊભો રહે તું, બુદ્ધિના ઠળિયા! હું તારું ‘બાયોલોજિકલ’ અસ્તિત્વ જ મિટાવી દઉં.’
આવી ‘બૌદ્ધિક’ ચર્ચા સાંભળીને ચાઉમાઉ મલકાતો હતો. તેને વિચાર આવ્યો કે આ બૌદ્ધિકોની આવી ચર્ચાનો ટિકિટવાળો શો રાખવો જોઈએ. પ્રજાને સરસ વૈકલ્પિક મનોરંજન મળે અને એ બહાને પોતાને પણ થોડો ‘બ્રેક’ મળે.
તેણે પેલા ‘બાયોલોજિકલ’વાળા યુવાન બૌદ્ધિકને કહ્યું, ‘જુવાન, આમ આવ. તું તો ખાતાપીતા ઘરનો જણાય છે. આમની સોબતે ક્યાંથી ચડી ગયો?’ યુવાન બૌદ્ધિકે જણાવ્યું, ‘સમ્રાટ ચાઉમાઉ, આ અક્કલના અથાણાંની સોબતે ચડ્યો એટલે તો આપનાં દર્શનનું સૌભાગ્ય પ્રાપ્ત થયું. આપનાં દર્શન થયાં એટલે મેં આપની સાથે વાત કરવાનો મોકો ઊભો કરી લીધો. આ સઘળું થયું એ આ બૌદ્ધિક બદામોના પ્રતાપે જ તો!’
ચાઉમાઉએ હસીને કહ્યું, ‘મને તારો આ ‘બાયોલોજિકલ’ વાળો ડાયલોગ બહુ ગમ્યો. બોલ, મારા માટે ભાષણો લખીશ?’
યુવાન બૌદ્ધિક હસું હસું થઈ રહ્યો. કહે, ‘સર, મારું કામ મેથડોલોજિકલ હોય છે.’
ચાઉમાઉને ગમ્મત પડી. એ કહે, ‘અને પાછું ટેક્નોલોજિકલ હોય છે.’
એ વખતે ગઝલ ચીનમાં નવીસવી પ્રવેશેલી. યુવાન બૌદ્ધિકને એમ કે રાજાએ ગઝલના મત્લાના મિસરાની પૂર્તિ કરી. એટલે એણે લલકાર્યું,
‘નથી સમાજ સાથે આ બૌદ્ધિકોને લેવાદેવા,
છતાં એમનો અભ્યાસ સોશ્યોલોજિકલ હોય છે.
ચાઉમાઉ ચોંક્યો. તેણે કહ્યું, ‘એટલે...કવિ છું? એવો લાગતો નથી.’
હજી યુવાન બૌદ્ધિકના મનમાં મિસરા જ ફૂટતા હતા. તેણે પૂર્તિ કરતાં કહ્યું, ‘સહેજ છંદદોષ છે, પણ સાંભળો, સમ્રાટ.
‘લાગું ભલે બાયોલોજિકલ, પણ જન્મ્યો નોન-બાયોલોજિકલ છું.’
ચાઉમાઉ કહે, ‘બસ, હવે બંધ કર. તને આંગળી શું આપી, તું તો બાવડે હીંચકા ખાવા લાગ્યો. ચલ ભાગ અહીંથી.’
દરમિયાન અન્ય બૌદ્ધિકો દિગ્મૂઢ બનીને આ દૃશ્ય જોઈ રહ્યા હતા. ચાઉમાઉએ તેમને ઉદ્દેશીને કહ્યું, ‘બૌદ્ધિકો છો, તો બૌદ્ધિકોની જેમ રહો. આવી નોન-બાયોલોજિકલ આઈટમને તમારી સાથે ફેરવતાં શરમ નથી આવતી?’ બૌદ્ધિકો ખરેખર તો પેલા યુવાનનું વર્તન જોઈને ડઘાઈ ગયા હતા. પોતે જેને પ્રગતિશીલ ધારતા હતા એ હકીકતમાં તો ચાઉમાઉના દર્શનનો વાંચ્છુ નીકળ્યો. તેમણે ચાઉમાઉ સમક્ષ બે હાથ જોડ્યા અને પેલાને લઈને તરત ત્યાંથી નીકળી ગયા.
થોડા સમયમાં પેલો યુવાન બૌદ્ધિક પાગલની જેમ બધે ભટકવા લાગ્યો. લોકો તેને પાગલ ગણી તેની પર હસતા, કાંકરીચાળો કરતા. યુવાન બૌદ્ધિક સહુને બે હાથ જોડીને કહેતો, ‘મારી વાત માનો, ભાઈઓ. રાજા સમક્ષ એ શબ્દ મેં જ વાપરેલો. હવે એમણે એ પોતાને નામે ચડાવી દીધો છે અને ‘પાન્ડા કી લાદ’ કાર્યક્રમમાં એનો ઊપયોગ કરી રહ્યા છે. મારી પાસે આની લોજિકલ સમજૂતી છે.’
આ સાંભળીને ચીની નાગરિકો હસતા અને કહેતા, ‘હા, ભઈ. તારી વાત લોજિકલ. તું દેખાઉં બાયોલોજિકલ, પણ જન્મ્યો નોન-બાયોલોજિકલ. ખરું હોં! સમ્રાટ ચાઉમાઉના દા’ડા ભરાશે ત્યારે એ તારા જેવા પાસે પોતાનાં ભાષણો લખાવશે. તને ખબર છે એ પોતે સાહિત્યકાર છે? આ તો કીકી તારી ધન્ય છે કે તને એમના દીદારનો મોકો મળ્યો. હવે જા હોં! નૂડલ અને મંચુરિયન ખાઈને આલા કરી જા, ભઈલુ.’
આમ, ચાઉમાઉની ઈચ્છા મુજબ ચીનના લોકોને મનોરંજન માટે એક નવો વિકલ્પ ‘બૌદ્ધિકો’રૂપે મળ્યો.
ચીની ચાઉમાઉના રાજમાં લોકોને લીલાલહેર હતી.
(રમણલાલ સોનીએ સર્જેલાં ચીની ચાઉમાઉ ને એનો દીવાન હાઉવાઉનાં મૂળ પાત્રો પર આધારિત નવી કથા)
No comments:
Post a Comment