સ્પિતી ખીણના પ્રવાસે (3): શાનદાર સૂર્યાસ્ત પછી સૂર્યોદયનું સસ્પેન્સ

કાલપામાં સૂર્યાસ્ત થઈ ગયા પછી પણ ઘણું અજવાળું હતું. રાતના આઠેક સુધી રહ્યું. સામે દેખાતાં ચમકતાં સોનેરી હિમશીખરો હવે જાણે કે ઠાવકા બની ગયા હોય એવા, સફેદ દેખાતા હતા. અંધકાર છવાતો ગયો એમ ધીમે ધીમે આખી પર્વતમાળા દેખાતી બંધ થઈ, જાણે કદી હતી જ નહીં. કોઈ જાદુગર કાળા કપડાથી નજર સામેની સૃષ્ટિ ગાયબ કરી દે એમ! અમે રૂમના સ્લેબ પરથી નીચે ઊતર્યા. અહીં પાણીનું વહેણ જોશભેર વહેતું હતું, જેનો અવાજ ખૂબ મોટેથી સંભળાતો હતો. જમીપરવારીને અમે પથારીભેગા થયા.

સવારે અજવાળું થતાં આંખ ખૂલી ગઈ. જાણે કે સાડા નવ-દસ થઈ ગયા હોય એમ જણાતું હતું, પણ સમય જોતાં ખ્યાલ આવ્યો કે હજી સવા પાંચ જ થયા છે. ચા-નાસ્તાનો સમય આઠેકનો હતો. આથી ફ્રેશ થઈને અમે નીચે દેખાતા ગામ તરફ જવા ઊપડ્યા.

એક રમણીય રસ્તો 

લથબથતાં અને લચી પડતાં ફૂલો

કાલપામાં હોટેલો મોટા ભાગે સૌથી ઊપરના રોડ પર આવેલી છે, અને પાછળ એક મોટો પહાડ છે. ગામ આખું નીચેના ભાગે વસેલું છે. લગભગ નવ હજાર સાતસો ફીટની ઊંચાઈએ. અમારા ઊતારાની બાજુમાંથી જ નીચે રસ્તો જતો હતો. ત્યાંથી અમે ઊતરવા લાગ્યા. વરસાદ તાજો પડી ગયો હશે એટલે ભીનાશ હતી. પાંદડાં પર વરસાદનાં ટીપાં ચળકતાં હતાં. રસ્તે સફરજન અને જરદાળુનાં વૃક્ષોનું વાવેતર હતું. ઈંધણ માટેનાં લાકડાં પણ ઠેરઠેર ગોઠવાયેલાં હતાં. પતરાનાં ડબ્બામાં ઊગાડેલાં છોડ પર ગુલાબ લચી પડતા હતા. અમે આગળ વધતા ચાલ્યા. એક જગ્યાએ બીજેથી આવતો રસ્તો પણ મળતો હોવાથી નાનકડો ચોક બનતો હતો, ત્યાં પ્રેયરવ્હીલ અને બુદ્ધની મૂર્તિ મૂકાયેલાં હતાં. આ આખે રસ્તે એક મસ્ત ઈમારત સતત ધ્યાન ખેંચતી નજરે પડી રહી હતી. લાકડાના લંબચોરસ માળખાવાળી એ ઈમારત નારાયણ નાગિની મંદિર હતું, જે એટલે દૂરથી પણ સૌથી ઊંચું હોવાને કારણે નજરે પડતું હતું.

દૂરથી ધ્યાન ખેંચતું નારાયણ નાગિની મંદિર

જોતજોતાંમાં અમે નાનકડા ચોક જેવા એક સ્થળે પહોંચ્યા. અહીંથી સાંકડી અને પથરાળ ગલીઓ વટાવતા વિષ્ણુનાગ નારાયણ મંદિર આવી પહોંચ્યા. ઈશાન અમારાથી ઘણો વહેલો નીકળી ગયેલો. આથી તેની પૂછપરછ કરીને તેને અહીં બોલાવ્યો. લાકડા અને પથ્થરની વિશિષ્ટ પ્રાદેશિક બાંધણી ધરાવતા આ સંકુલમાં વચ્ચે નાનકડી સપાટ જગ્યા હતી. છત ઢાળવાળી અને પથ્થર ગોઠવીને બનાવેલી. એક તરફ ખીણનો નીચાણવાળો વિસ્તાર હતો. પાછળ ફરીને અમે જોયું તો કાલપાની પાછળ રહેલો મોટો પહાડ દેખાયો, અને તેની પાછળ રહેલું હીમશીખર પણ નજરે પડ્યું. હજી વહેલી સવાર હોવાથી ચહલપહલ ખાસ નહોતી જણાતી. અમે એકાદ જગ્યાએ ચા માટે ગોઠવાતા હતા એવામાં સામેથી સુજાત અને શૈલી પણ આવતાં દેખાયાં. ચા પીને અમે લોકો ઊતારે પાછા ગયાં, જ્યારે સુજાત, શૈલી અને ઈશાન નારાયણ નાગિની મંદિર તરફ ઊપડ્યા.

લાકડા અને પથ્થરની વિશિષ્ટ બાંધણી,
જે સમયાંતરે મજબૂત બનતી જાય છે

ઊતારે આવ્યા પછી સૂર્યોદય શરૂ થયો. અજવાળું ઘણું હતું, પણ સૂર્ય નહોતો. સામે દેખાતી પર્વતમાળાની પાછળથી સોનેરી પ્રકાશ જણાતો હતો, એમ આગળ આવેલા પર્વતો બાહ્યરેખા સ્વરૂપે જણાતા હતા. કયા શિખર પર સૂર્યનું કિરણ પહેલું પડે છે એની રાહ જોવાની હતી. અને પહેલું કિરણ પડ્યા પછી કયા કયા શિખર ક્યાંથી ચમકી ઊઠે છે એ જોવાનું હતું. આખો મામલો જાણે કે સસ્પેન્સથી ભરપૂર જણાતો હતો. રૂમના સ્લેબ પર ઊભા રહી નિરાંતે આખી ઘટના નિહાળી. સૂર્ય સંપૂર્ણ બહાર નીકળી ગયો એ પછી અમે નીચે ઊતર્યાં.

સૂર્યોદયની હજી વાર છે 

સૂર્યોદયનું સસ્પેન્સ: કયા શીખર પહેલું કિરણ પડશે?

ચા-નાસ્તા પછી અમારે આગળ વધવાનું હતું. કાલપા વટાવીને એક છેડે આવેલા સ્યુસાઈડ પોઈન્ટની મુલાકાત લેવાની હતી. અમે ગામના બીજા છેડે હોવાથી એ જ દિશામાં આગળ વધ્યા. તીવ્ર વળાંકો, સામે હરિયાળા પહાડો અને તેની પાછળ ડોકાતાં હીમશીખરો, સામે સીધા પથરાળ ખડકો, વચ્ચેથી પસાર થતો રસ્તો અને નીચે એવી જ પથરાળ ખીણ. અદભુત દૃશ્ય હતું. એક ઠેકાણે રેલિંગ મૂકીને ‘પોઈન્ટ’ બનાવેલો. અહીંથી નીચે સીધો જ ઢોળાવ હતો. અમે સૌ નીચે ઊતરી ગયાં અને વાહન સહેજ આગળ જઈને વળાંકમાં ઊભું રખાયું. અહીં વાતો પવન પણ જોરાવર જણાતો હતો. અમે થોડે સુધી ચાલીને આગળ વધ્યા. બે-ત્રણ અલગ અલગ જગ્યાએથી આખું દૃશ્ય જોયું. છેક નીચે ખીણમાં રોડ નજરે પડ્યો અને વાહનોની અવરજવર પણ દેખાઈ. આવી સુંદર જગ્યાએ આપઘાત કરવાનો વિચાર શી રીતે આવે? જો કે, ઘણાંખરાં જાણીતાં પર્વતો પર ‘સ્યુસાઈડ પોઈન્ટ’ અને ‘ઈકો પોઈન્ટ’ જોવા મળે છે.

સ્યુસાઈડ પોઈન્ટ પાસે: શું ખીણ! શું પર્વત!

અમે હવે વાહનમાં ગોઠવાયાં અને રોઘી ગામ તરફ આગળ વધ્યા. જૂના શિમલા-તિબેટ માર્ગ પર આવેલું આ ગામ. હવે નવો માર્ગ બની ગયો હોવાથી આ માર્ગ વપરાશમાં નથી, એટલે રોઘી ગામને આ માર્ગ પરનું છેલ્લું ગામ ગણાવાય છે. મસ્ત નાનકડું ગામ હતું. સાંકડા રસ્તા. વચ્ચે ખીણ. સામે હરિયાળા પહાડો પર દેખાતો છૂટોછવાયો બરફ, વચ્ચે વહેતાં ઝરણાં કે જામી ગયેલો બરફ. ગામમાં ખાસ કશી ચહલપહલ જણાતી નહોતી. ઈંધણનાં લાકડાં ગોઠવાયેલાં દેખાતા હતા. થોડે સુધી અમે આગળ ચાલ્યા અને એક સ્થળેથી પાછા ફર્યા.

રોઘી ગામનો રમણીય રસ્તો

દરમિયાન ત્યાં આવેલી એક સરકારી શાળામાં ઈશાન અને કામિની ગયાં. શાળામાં આવેલા મુલાકાતીઓને જોઈને શિક્ષિકાઓ રાજી થઈ. છોકરાંઓ પ્રાર્થના કરી રહ્યા હતાં. એમાં તેમણે રાષ્ટ્રગીત અને ‘વંદે માતરમ’ પણ ઊમેર્યું. બાળકો અને શિક્ષિકાઓ સાથે વાતો કરીને તેઓ બહાર નીકળ્યાં. એવામાં અમારા સહિત બીજાં વાહન ઊભેલાં ત્યાં આવીને એક બે જણ એને હટાવવાનું કહેવા લાગ્યા. કારણ પૂછતાં ખબર પડી કે બસના આવવાનો સમય થયો હતો. આવું છેવાડાનું, દુર્ગમ કહી શકાય એવું આમ પણ બસસેવાથી જોડાયેલું જોઈને આનંદ થયો.

હવે અમારે આવેલા એ જ રસ્તે પાછા જવાનું હતું. એટલે કે સ્યુસાઈડ પોઈન્‍ટ વટાવીને, કાલપા ગામમાંથી પસાર થઈ, રિકોંગ પીઓ થઈને નીચે ઊતરવાનું હતું અને આગળ જતાં સ્પિતી ખીણનો રસ્તો લેવાનો હતો. થોડા સમયમાં અમે સાવ જુદા જ ભૌગોલિક પ્રદેશમાં પ્રવેશવાના હતા.