કવિતાબવિતા

 એક વહેલી સવારે, બારેકની આસપાસ મીર તકી મીર અને મજરૂહ સુલતાનપુરી પર 'દાગ' દહલવીનો ફોન આવ્યો. એમણે કહ્યું, 'જુઓ, આજે સાંજે 'મરીઝ'ની બર્થડે પાર્ટી છે, ને તમારે બન્નેએ ખાસ આવવાનું છે.' 'મરીઝ'ની પાર્ટીમાં શું શું પીરસાશે એ વિચારે બેય શાયરો ખુશ થઈ ગયા. તેમણે આવવાનું વચન આપ્યું, ત્યાં 'દાગે' કહ્યું, 'પણ હા! તમે 'મરીઝ'ને હમણાં ફોન ન કરતા. કેમ કે, આપણે એમને સરપ્રાઈઝ આપવાનું છે.' આ સાંભળીને બેય શાયરો લથડી પડ્યા. 'અરે હા! યાદ આવ્યું કે આજે સાંજે જ અમારે ગાલિબચાચાને ત્યાં કંકોતરી લખવા જવાનું છે. એટલે આવવાનું નહીં ફાવે.' 'દાગ'ને કંઈ સમજાયું નહીં.

એ મોડી સાંજે, છની આસપાસ મીર તકી મીર અને મજરૂહસાહેબ 'બેઠા' ત્યારે મજરૂહસાહેબે કહ્યું, 'મીરસા'બ, ગર આપકો એતરાજે-બુલંદ ન હો તો આપકા એક મુખડા લેકર મૈં ગીત લિખના ચાહતા હૂં. ઈજાજત હૈ?' મીર તકી મીરે ચૂસકી લેતાં કહ્યું, 'મજરૂહસા'બ, આપ જો ભી લિખના ચાહો, લિખો. સરપ્રાઈઝ પાર્ટીમેં જો હોતા ઉસસે તો આપ બહેતર હી લિખોગે. ફરમાઈએ.'

ત્યાર પછી જે લખાયું એ આ...

पत्ता पत्ता बूटा बूटा, प्लान हमारा जाने है

जाने ना जाने, ‘फूल’ ही ना जाने, लोग तो सारे जाने है

चुपके से कोई बुलाये,

तो क्यों गंभीर बनते है लोग,

कोई किसी को देना

सरप्राईज चाहे तो आते हैं लोग,

दीवाना आलम है सारा

यहां तो कोई हमारा

सरदर्द नहीं पहचाने रे ...पत्ता पत्ता बूटा बूटा

पहचाने लोग मिलेंगे

चलता रहेगा ये सिलसिला

हम तो इसी तरह से,

देंगे सरप्राईज का प्याला,

ये रिश्तेदार जोखिम उठाए,

ये रिश्तेदार उनको बताए,

क्रेज़ी मगर कब माने है...पत्ता पत्ता बूटा बूटा

दिखलाएंगे उन्हींको,

आते है कैसे लोग और,

कैसे न तुम आओगे,

पैसा चूकाएगा क्या कोई और,

अभी आए हुए लोगों की,

भूखे प्यासे लोगों की

बात कोई क्या जाने है...पत्ता पत्ता बूटा बूटा...

(મીર તકી મીરના મુખડાને લઈને મજરૂહ સુલતાનપુરીએ લખેલા, લક્ષ્મીકાન્ત-પ્યારેલાલે સંગીતબદ્ધ કરેલા 'એક નઝર' (1972)ના ગીત પરથી પ્રેરીત, લખ્યા તારીખ: 10-12-2019)

કવિતાબવિતા

 થયું પરીક્ષણ અણુબોમ્બનું, જ્યારે ટાળવા યુદ્ધ

પહોંંચ્યો સંદેશો સાંકેતિક કે મલકાયા છે બુદ્ધ

જ્યારે આવે અંદરથી આફત, મૂલ્યો કે નીતિ તણી,

સવાલ ત્યારે કાયમ થાય કે શું કરતા હશે બુદ્ધ

ભલે ત્યાગ્યાં પત્નીબાળક, ને છોડ્યું રાજપાટ પણ,

એમને ત્યાગે રાજપાટ કાજે એ જ ખરો હવે બુદ્ધ

વાળ એમના ગૂંચળીયા, આદર્શ છે શોપીસ માટે,

'બુદ્ધા' સાંભળી સાંભળીને હવે મલકાતા હશે બુદ્ધ

(એક ભોજન કાર્યક્રમમાં વાનગીઓના કાઉન્ટરના સુશોભનમાં મૂકાયેલા બુદ્ધનાં પૂતળાં જોઈને,

લખ્યા તારીખ: 9-12-2019)

એક અનોખો અભિવાદન સમારંભ

 માતૃભૂમિના રક્ષણ કાજે સૈન્યમાં જોડાવાનું નસીબ હર કોઈને પ્રાપ્ત થતું નથી. સૈન્યમાં જોડાઈને, પૂરેપૂરી અવધિ સુધી સેવા બજાવીને સેવાનિવૃત્ત થનારા વીરલાઓને આથી જ સમાજ બહુ આદરભરી નજરે જુએ છે.

અઠ્ઠાવીસ અઠ્ઠાવીસ વર્ષ લગી સૈન્યમાં રહીને માતૃભૂમિના રક્ષણની ફરજ અદા કર્યા પછી સૂબેદાર દિનેશકુમાર સલાટની સેવાની અવધિ 30 નવેમ્બર, 2019ના રોજ સમાપ્ત થતી હતી. 1 ડિસેમ્બર, 2019થી તેઓ સમાજજીવનમાં પ્રવેશી રહ્યા હતા એ નિમિત્તે તેમના પરિવારજનોએ એક અભિવાદન સમારંભનું આયોજન કર્યું હતું. વડોદરા વિમાનીમથકે તેમને આવકારવા માટે સહુ પરિવારજનો વહેલી સવારે પહોંચી ગયા એ તો જાણે કે તેમના પરિવારજનોની અંગત ક્ષણો હતી, પણ બહુ ઝડપથી તેમાં સમાજના અન્ય અગ્રણીઓ જોડાતા ગયા. 

વડોદરા હવાઈમથકે આગમન અને સ્વાગત

સાસરાના ગામ રણજિતનગરમાં સ્વાગત

મુખ્ય કાર્યક્રમ દેવગઢ બારિયા નજીક આવેલા ‘વાટિકા ગ્રીન રિસોર્ટ’ ખાતે હતો. રસ્તામાં અનેક સ્થળે દિનેશકુમારનું અભિવાદન કરવા માટે લોકો તત્પર હતા. તેમને ખુલ્લી કારમાં બેસાડીને સૌ સરઘસાકારે ચાલતા હતા. પરિવારની મહિલાઓ-પુરુષો ખાસ આ પ્રસંગે તૈયાર કરવામાં આવેલી ટીમલી પર હરખભેર નૃત્ય કરી રહ્યા હતા.

ખુલ્લી કારમાં સરઘસાકારે કાર્યક્રમસ્થળ તરફ પ્રસ્થાન

દેવગઢ બારીયાના બામરોલી મુવાડા ગામનો વતની આ સલાટ પરિવાર સમાજમાં ઉદાહરણરૂપ બની રહ્યો છે. પિતા વીરસીંગભાઈ અને માતા રેશમબેનનાં કુલ નવ સંતાનો પૈકી છ દીકરાઓ છે. આ છમાંનાં પાંચ દીકરાઓ સૈન્યમાં પૂરેપૂરા સમયની સેવા બજાવીને નિવૃત્ત થયા છે, જેમાં દિનેશકુમારનો ક્રમ સૌથી છેલ્લો છે.

આ કાર્યક્રમમાં દાહોદ, પંચમહાલ તથા લુણાવાડાના નિવૃત્ત સૈન્ય અફસરો ઉપસ્થિત રહ્યા હતા. દિનેશકુમારનાં શિક્ષિકા લીલાબહેન પણ ખાસ હાજર રહ્યા હતા. સલાટ સમાજના અગ્રણીઓએ પણ સમારંભની શોભા વધારી હતી, તો દેવગઢ બારીયા મતવિસ્તારના ધારાસભ્ય બચુભાઈ ખાબડ ખાસ આગ્રહ રાખીને ઉપસ્થિત રહ્યા હતા. સૌએ પ્રસંગોચિત વક્તવ્ય અને દિનેશકુમારનું અભિવાદન કર્યું હતું. ખાસ આ પ્રસંગને અનુલક્ષીને વડોદરાસ્થિત ચરિત્રકાર બીરેન કોઠારીએ તૈયાર કરેલી દિનેશકુમારની જીવનસફરનો આછેરો અંદાજ આપતી પુસ્તિકા ‘ઈજ્જત વતન કી ઈનસે હૈં’નું પણ વિમોચન અહીં કરવામાં આવ્યું હતું. કાર્યક્રમના અંતે દિનેશકુમારે પોતાનો પ્રતિભાવ વ્યક્ત કર્યો હતો અને સહુ કોઈ પ્રત્યે આભારની લાગણી વ્યક્ત કરતાં સમાજને ઉપયોગી બની રહેવાની ઈચ્છા દર્શાવી હતી. આ રીતે આખો કાર્યક્રમ કેવળ પારિવારિક ન રહેતાં સહુ કોઈનો બની રહ્યો હતો.

'ઈજ્જત વતન કી ઈન સે હૈં..' પુસ્તિકાનું વિમોચન

કાર્યક્રમમાં ઉપસ્થિત મિત્રો-સ્વજનો-સમાજના અગ્રણીઓ

સૌથી મજાની વાત એ હતી કે આ આખો કાર્યક્રમ દિનેશકુમાર માટે 'સરપ્રાઈઝ' સમાન હતો. ન તો તેમને આ કાર્યક્રમ અને તેમાં ઉપસ્થિત રહેનાર સ્વજનો વિષે જાણ હતી કે ન પુસ્તિકા તૈયાર થઈ હોવા વિશે જાણ હતી. આખું આયોજન તેમના પુત્ર અનિલ સલાટ અને તેમના ભત્રીજાઓએ સુપેરે પાર પાડ્યું હતું.

રાષ્ટ્રગીત વડે કાર્યક્રમનું સમાપન કરવામાં આવ્યું હતું.

એક અનોખું અભિવાદન

1 ડિસેમ્બર, 2019ના રોજ સૂબેદાર દિનેશકુમાર સલાટના અભિવાદનનો કાર્યક્રમ યોજાઈ ગયો, તેનો અહેવાલ હજી બાકી છે. પણ કાર્યક્રમ વખતે એક રસપ્રદ બાબત ધ્યાનમાં આવી. અમે કાર્યક્રમના સ્થળે પહોંચ્યાં ત્યાં ડી.જે.સાઉ‍ન્ડ સાથે નાચગાન ચાલી રહ્યાં હતાં. ટીમલી પર મહિલાઓ-પુરુષો તાલબદ્ધ નાચી રહ્યા હતા. અચાનક મારા કાન સરવા થયા. કેમ કે, ટીમલીમાં આવતા ઘણા નામો પરિચીત લાગ્યાં. ભટેસીંગભાઈ, છગનભાઈ, વાલજીભાઈ, કનુભાઈ અને (સ્વ.) ચીમનભાઈ જેવા દિનેશકુમારના ભાઈઓનાં નામ એમાં સંભળાયા. સહેજ વધુ ધ્યાન આપ્યું તો શબ્દો પણ પકડાયા: 'હે અમારા દિનેશભાઈ રિટાયર થયા, મુવાડા ગામે એન્ટરી પડી, મુવાડા ગામે મોજ પડી..'

પૂછપરછ કરતાં જાણવા મળ્યું કે આ ટીમલી ખાસ દિનેશભાઈ માટે લખાવવામાં આવી હતી. એમાં શબ્દો, ને કાવ્યતત્ત્વ શોધવાને બદલે હૃદયનો ભાવ વધુ મહત્ત્વનો છે. આ કાર્યક્રમનું આયોજન જેમનો મૂળ વિચાર હતો એવા દિનેશકુમારના પુત્ર, ભાઈ અનિલ સલાટ દ્વારા આ ટીમલીની લીન્ક મને આજે મળી, જે અહીં શેર કરું છું.

એને કોઈ ઉત્કૃષ્ટ સંગીતરચના કે કાવ્યાત્મકતાને બદલે હૃદયના ઉછાળગીત તરીકે સાંભળવા જેવું છે. એક લોકસંગીતના માધ્યમ થકી સ્વજનના અભિવાદન માટે આવું પણ થઈ શકે, એ વાત મને વધુ ગમી.