રાજસાહેબ એમને મનાવી ન શક્યા

 

- રાહુલ રવૈલ

રાજસાહેબે પોતે જ મને પરીક્ષા બાબતે ફિકર ન કરવા જણાવ્યું એટલે મેં કામ ચાલુ રાખ્યું અને પ્રિલીમની તૈયારીઓ ન કરી. પરીક્ષામાં મારો ધબડકો થયો. કહેવાની ભાગ્યે જ જરૂર છે કે મારાં માતાપિતા નારાજ થઈ ગયાં અને હું પોતે પણ નિરાશ થઈ ગયો. પછી હું સ્ટુડિયો પર ગયો અને રાજસાહેબ સમક્ષ મારી નિરાશા વ્યક્ત કરતાં કહ્યું, 'સર! મોટી સમસ્યા છે. મેં અભ્યાસ ન કર્યો અને પ્રિલીમમાં મેં ધબડકો વાળ્યો.'

મારા ચિંતાતુર ચહેરા સમક્ષ જોઈને તેમણે સહાનૂભુતિપૂર્ણ નજરે મને સાંભળ્યો અને કહ્યું, 'એની ચિંતા ન કર, બરાબર? મને તારી સાથે આવવા દે. આપણે સેન્ટ ઝેવિયર્સ (કૉલેજ) જઈશું અને પ્રિન્સીપાલને મળીશું. એમને હું મનાવી લઈશ કે એ તને આગળ જવા દે અને તું શાથી પાસ ન થઈ શક્યો એનું કારણ હું એમને જણાવીશ.'

મને બહુ રાહત લાગી, કારણ કે મને ખાત્રી હતી કે રાજસાહેબ અમારા પ્રિન્‍સીપાલને મનાવી લેશે. મને એ વાતે પણ ખુશી હતી કે એ મારી સાથે આવવાના હતા. આથી મેં પ્રિન્સીપાલની અપોઈન્ટમેન્ટ લઈ લીધી. જો કે, અપોઈન્ટમેન્ટની આગલી સાંજે રાજસાહેબ યુનિટના કેટલાક સભ્યો સાથે કૉટેજ ગાર્ડનમાં ડ્રીન્ક્સ લઈ રહ્યા હતા. હાથમાં 'કોક' અકડીને હું ખૂણે ઊભેલો હતો કે અચાનક જ સહુની વચ્ચે તેમણે મારા માટે બોલવાનું ચાલુ કર્યું, 'અબ મૈં કલ ક્યા કરુંગા? તુમ્હારે સાથ જાઉંગા કૉલેજ? ક્યા બોલૂંગા પ્રિન્સીપાલ કો? કિ યે બહોત હોનહાર લડકા હૈ? જો ફેઈલ હો ગયા? ફેઈલ હો ગયા ઔર હોનહાર લડકા હૈ? મેરી ઝિંદગી યહી હૈ ક્યા? ચિન્ટુ જબ ફેઈલ હો ગયા થા, કેમ્પીઅન સ્કૂલ મેં, તો મુઝે એક ટ્રૉફી ડોનેટ કરની પડી થી તાકિ ઉસકો આગે પઢને દેં. તુમ ભી ઐસે હી હો. સબ બચ્ચે ઐસે હી હૈં.'

બીજા દિવસે તેઓ મારી સાથે કૉલેજ આવ્યા અને મને યાદ છે કે એનાથી કૉલેજમાં હલચલ મચી ગયેલી. દરેકને નવાઈ લાગતી હતી કે રાજ કપૂર આ કેમ્પસમાં શું કરી રહ્યા છે? દરમિયાન અને જઈને પ્રિન્સીપાલને મળ્યા અને પ્રિન્સીપાલે કહ્યું, 'ના, દિલગીર છું. એને હું પાસ નહીં કરી શકું.' રાજસાહેબે એમને મનાવવાના અનેક પ્રયત્નો કર્યા પછી પણ તેમણે પોતાનો નિર્ણય બદલ્યો નહીં.

અમારા નિષ્ફળ પ્રયત્નનું સાટું વાળતા હોય એમ રાજસાહેબ મને લન્ચ માટે 'નાનકીંગ'માં લઈ ગયા અને મને કહ્યું, 'ભૂલી જા! સર્ટિફિકેટ મેળવીને તું શું કરવાનો? કેમ કે, મારી સાથે તું જે રીતે કામ કરે છે અને તારામાં હું જે જોઈ રહ્યો છું એનાથી મને નથી લાગતું કે તારે કોઈ ડિગ્રી કે સર્ટિફિકેટની જરૂર પડે.'

મારે આવા જ વિશ્વાસની જરૂર હતી.

(રાહુલ રવૈલ દ્વારા લિખીત પુસ્તક Raj Kapoor, The Master at work ના એક અંશનો મુક્તાનુવાદ, પ્રકાશક: Bloomsbury, 2021)