Wednesday, February 7, 2018

આદિવાસી સમાજ અને સ્વચ્છતા: પુરાની પહચાન


(આ લેખ મુખ્યત્વે તાપી જિલ્લાના સોનગઢ તાલુકાના આદિવાસી વિસ્તારને અનુલક્ષીને લખાયેલો હોવાથી એ રીતે વિશિષ્ટ છે, પણ તેની બીજી વિશિષ્ટતાની વાત વધુ અગત્યની છે. ડાંગ અને દક્ષિણ ગુજરાતના આદિવાસી વિસ્તારોમાં અનેકવિધ રીતે કાર્યરત મિત્ર ઉત્પલ ભટ્ટ અહીં વખતોવખત અહેવાલ આપતા રહે છે. સુનિતાના પરિવાર વિશેનો ઉત્પલે લખેલો એક અહેવાલ અહીં  વાંંચી  શકાશે.  પણ આ વખતે ખુદ સુનિતાએ પોતાના વિસ્તારનો આ અહેવાલ લખી મોકલ્યો છે. માંડ ત્રેવીસની સુનિતા ગામીત મહિલા સશક્તિકરણનું જીવતુંજાગતું ઉદાહરણ છે. ખાંજર ગામની શાળામાં પ્રાથમિક શિક્ષણથી આરંભ કર્યા પછી ગુજરાત વિદ્યાપીઠ ખાતે એમ.ફિલ.માં અભ્યાસ કરી રહેલી સુનિતાની સંઘર્ષયાત્રાની રોમાંચક કહાણી પણ ક્યારેક અહીં આલેખીશું. તેણે લખેલો આ લેખ 'શહેરી' અને 'સુધરેલા' ગણાતા લોકોને વિચારવા પ્રેરે એવો છે.)

- સુનિતા ગામીત (એમ.ફિલ. - સમાજશાસ્ત્ર)


માનવજીવનમાં સ્વચ્છતા ખૂબ જ પાયાની જરૂરિયાત છે. ગાંધીજીએ પણ વખતોવખત સમગ્ર દેશને સ્વચ્છતાનું મહત્વ સમજાવ્યું હતું. બાળકોને શાળાજીવનથી જ સ્વચ્છતાનું મહત્વ સમજાય તે રીતે ભણાવવામાં આવે છે. વર્તમાન વડાપ્રધાને સમગ્ર દેશમાં સ્વચ્છતા માટેનું 'સ્વચ્છ ભારત' અભિયાન શરૂ કર્યું છે, જેનું સૂત્ર છે -- "એક કદમ સ્વચ્છતા કી ઓર".

આ પરિપ્રેક્ષ્યમાં સ્વચ્છતાના સમાજશાસ્ત્ર વિષે થોડી છણાવટ કરવી છે. હું સોનગઢ તાલુકાના આદિવાસી વિસ્તારના સાવ નાના એવા ખાંજર ગામની વતની છું અને ગામીત સમાજમાંથી આવું છું. આથી મારા વતનની આસપાસના વિસ્તારમાં સ્વચ્છતાનું પ્રમાણ, સ્વચ્છતા અંગેની જાગૃતિ અને સ્વચ્છતા જાળવવા અંગેના કાર્યક્રમો વિશે વાત કરવા માંગું છું.

સોનગઢ તાલુકો સંપૂર્ણપણે આદિવાસી વિસ્તાર છે, જેમાં ગામીત, ચૌધરી, વસાવા આદિવાસીઓનું પ્રમાણ વધુ અને કોટવાળીયા, ભીલનું પ્રમાણ ઓછું જોવા મળે છે. આ વિસ્તારના ગામડાઓમાં મોટા ભાગે ચોક્ખાઈ જોવા મળે છે. ગામડાઓનાં મોટા ભાગનાં ઘરોની બહારની પરસાળ અને આજુબાજુની જમીનમાં સ્વચ્છતાનું રીતસર સામ્રાજ્ય નજરે પડે. એટલે સુધી કે ગાય-ભેંસ બાંધવાની જગ્યાએ પણ દિવસમાં ઘણી વખત સફાઈ કરવામાં આવે છે. આજની તારીખે પણ આદિવાસી સમાજમાં ભણતરનું પ્રમાણ ઓછું છે, એમાંય કન્યા કેળવણી તો સાવ ઓછી છે. છતાં ઓછું ભણેલા આદિવાસીઓ પોતાનું ઘર-ફળિયું ચોક્ખા રાખે છે, તે ખૂબ આનંદની વાત છે. નરી આંખે દેખાતી આ સ્વચ્છતા એ વાતની સાબિતી છે કે ભણતર વિના કે ઓછા ભણતર સાથે પણ આદિવાસી સમાજમાં પેઢી દર પેઢીથી સ્વચ્છતાનું મહત્વ ચાલ્યું આવે છે. સ્વછતાના અભિગમને અક્ષરજ્ઞાન સાથે લેવાદેવા નથી.
ખાંજર ગામનું સ્વચ્છ પરિસર 
શહેરી લોકો સામાન્યપણે આદિવાસી સમાજને 'પછાત'નું લેબલ લગાવે છે. પરંતુ હકીકત એ છે કે આ કહેવાતો પછાત સમાજ કે ગામડાના ઓછું ભણેલા લોકો શહેરી સમાજની સરખામણીએ સ્વચ્છતાના વધુ આગ્રહી હોય છે. અમારા ખાંજર ગામની આસપાસના ગામોની સ્વચ્છતા જોઇએ અને તેની સરખામણીએ તાલુકા મથક સોનગઢ, એથી આગળ જતાં જિલ્લા મથક વ્યારા અને એથી પણ વધુ આગળ જતાં સુરત મહાનગર જુઓ! શહેર તરફ આગળ વધતા જઈએ  તેમ તેમ ગંદકીનું પ્રમાણ વધતું જતું લાગે. આ જોઈને સવાલ ઉઠે કે ખરેખર પછાત કોણ? શહેરીઓ કે ગ્રામીણ?
અમારી તરફના ગ્રામીણ સમાજમાં પાણીનો પ્રશ્ન મોટી સમસ્યારૂપ છે, કારણ કે સોનગઢ તાલુકાના અંતરિયાળ ગામડાઓમાં લોકોને પીવાનું પાણી મળતું નથી. કેટલાંક એવાં ગામો છે કે જ્યાં લોકો એક કિ.મી. દૂર ચાલીને પાણી લેવા જાય છે. સરકારના પ્રયાસો દ્વારા ઘેર ઘેર પાઈપલાઈન દ્વારા નળની સગવડ કરી આપવામાં આવી છે. પરંતુ એ નળ ઘરઆંગણે શોભા વધારવા સિવાય કોઈ કામનો નથી. તેમાં પાણી આવે તેવી જોગવાઈ  નથી એટલે લોકોને ઉપયોગી નથી. તેમ છતાં લોકો પાણીનો પોતાની સૂઝથી સદુપયોગ કરે છે. આદિવાસીઓના રોજિંદા જીવનમાં પાણીનું ઘણું જ મહત્વ છે.

આદિવાસી સમાજ માટે અન્ય એક ખોટી છાપ પણ પ્રચલિત છે. હું એ કહેવા માગુ છું કે શહેરી સમાજ માટે આદિવાસી એટલે મેલોઘેલો પહેરવેશ અને અસ્વચ્છતા. પરંતુ આ વાત તદ્દન ખોટી છે. આદિવાસી લોકોનું રોજિંદું કાર્ય ખેતરમાં મજૂરી કરવાનું કે બાંધકામ ક્ષેત્રે મજૂરીકામનું હોય છે. તેઓ સવારથી સાંજ સુધી કઠોર પરિશ્રમ કરતા હોય છે. તેમની આર્થિક સ્થિતિ નબળી હોય છે. મહેનત કરીને જે વેતન મળે છે તેના થકી જ ઘરસંસાર ચલાવવાનો હોવાથી તેમની પાસે વધુ કપડાની સુવિધા હોતી નથી. (સામાન્ય રીતે રોજ પહેરવાના કપડાંની બે જોડી અને બહાર જવા એક જોડી કપડાંં, એમ ત્રણ જોડી બહુ થઈ ગઈ.). એટલે કામ સમયે એ લોકો જે કપડાં પહેરે છે તે કામ પૂરતા અને ૨-૩ દિવસ ચલાવતા હોય છે. આથી આદિવાસી અસ્વચ્છ અને ગંદા તેવી ધારણા તદ્દન ખોટી છે. દરેક વ્યક્તિ પોતાને સ્વચ્છ રાખે જ છે, કારણ કે આદિવાસી પ્રથમ તો માણસ છે, જેને સ્વચ્છતા અન્યો જેટલી જ પસંદ છે.
ખેતમજૂરીમાં મદદ કરી રહેલી સુનિતા 
નોંધવાલાયક મુદ્દો એ છે કે હજુ હમણાં સુધી સોનગઢ વિસ્તારના ગામોમાં શૌચાલયની સગવડ નહોતી. લોકોએ શૌચક્રિયા માટે ખુલ્લામાં જવું પડતું હતું. એ વિસ્તારનાં ઘણા ગામોમાં, અનેક ઘરોમાં જુદાજુદા કારણોસર આજે પણ ઉપયોગ કરી શકાય તેવા શૌચાલય નથી. છતાં ગામોમાં ગંદકીનું પ્રમાણ સાવ ઓછું છે. તેના કારણે મચ્છરોનો ત્રાસ અને મચ્છરજન્ય રોગો પણ શહેરની તુલનાએ ઓછા જોવા મળે છે. તેની સામે તાલુકા મથકો, જિલ્લા મથકો, અને મોટા શહેરોમાં ઘેરઘેર શૌચાલયની સગવડ છતાં ઠેરઠેર દુર્ગંધ મારતી ગંદકીનું સામ્રાજ્ય જોવા મળે છે.

અમારા વિસ્તારમાં આશ્રમશાળાઓનું મોટું પ્રમાણ છે. હું પોતે પણ આશ્રમશાળામાં ભણેલી છું. બાળપણથી જ આશ્રમશાળામાં રોજના 'ટુકડી કાર્ય' દ્વારા સ્વાવલંબન અને તેના થકી સ્વચ્છતાનું શિક્ષણ આપવામાં આવે છે, જે હવે શહેરની કોઇ પણ શાળામાં અપાતું નથી તેવું મારું માનવું છે. 'સ્વાવલંબન થકી સ્વચ્છતા અંગેની જાગૃતિ' પણ સંશોધનનો એક વિષય બની શકે એમ છે.

સમાજશાસ્ત્રની સંશોધક હોવાના નાતે મારા મનમાં પહેલો વિચાર એ આવે છે કે 'સ્વચ્છતાના સમાજશાસ્ત્ર' અંગે નવું સંશોધન કરવાનો સમય પાકી ગયો છે. ખરું જોતાં તો વધુ ભણતર એટલે વધુ સમજશક્તિ અને એટલે વધુ સ્વચ્છતા -- એમ થવું જોઇએ. એટલે કે શહેરી સમાજ વધુ ભણેલો છે, તેમનામાં ગ્રામીણ લોકો કરતાં વધુ સમજશક્તિ છે એમ તેઓ માને છે  તેથી શહેરોમાં ગંદકીનું પ્રમાણ નહિવત હોવું જોઇએ. હકીકતમાં ઉલટું થયું છે. ગ્રામીણ વિસ્તારમાં પ્રમાણમાં ઓછું ભણતર હોવા છતાં સ્વચ્છતા અંગે લોકોની સમજણ કે વિચારો સ્પષ્ટ છે. તેથી સ્વચ્છતાનું પ્રમાણ શહેરની સરખામણીએ ઘણું જ વધુ છે. 'સમજશક્તિ અને જાગૃતિ કેવળ ભણતર પર આધારિત નથી.' આ મારું પ્રાથમિક તારણ છે. આ વિષય પર વધુ સંશોધન જરૂરી છે.

એક વ્યક્તિ સ્વચ્છતાની શરૂઆત પોતાના ઘરથી જ કરે તો સૌ પ્રથમ ઘર, આડોશપાડોશ, ગામ, આસપાસનાં ગામો, તાલુકો, જિલ્લો, રાજ્ય, દેશ અને છેવટે વિશ્વસ્તરે સ્વચ્છતા ફેલાય.

(તસવીરો: ઉત્પલ ભટ્ટ)

111 comments:

  1. Great article, great job, congratulations to Sunita!

    Dr Rudresh Bhatt
    New Jersey

    ReplyDelete
  2. Congratulations to Sunita

    Mitesh Amin
    Amdavad

    ReplyDelete
  3. Khub j sundar lekh.
    Congratulations to Sunita!

    Jayshree Patel
    New Jersey

    ReplyDelete
  4. Great article Sunita.

    ReplyDelete
  5. સુનીતાને તો ધન્યવાદ ખરા જ, સાથે સાથે ભાઈ ઉત્પલ ભટ્ટને અને આ વાત અહીં પહોંચાડવા માટે તમને પણ હૃદયથી ધન્યવાદ.

    ReplyDelete
  6. Very nice article.

    Pragna Vyas
    Svaraj Ashram
    Bardoli

    ReplyDelete
  7. વાહ સુનીતા. બહુ ઉત્તમ લેખ. ઉત્પલભાઈનો પણ આભાર. સુનીતાની વાત સો ટકા સાચી છે.

    ReplyDelete
  8. વિચાર અને કાર્યજાગૃતિનો ઉમદા અને આદર્શ પુરુષાર્થ...

    ReplyDelete
  9. Thank you very much for your commitment of our great tribal people.

    Prof Manoj Parmar
    Gujarat Vidhyapith

    ReplyDelete
  10. Really good article indeed.

    Damini Shah
    Gujarat Vidhyapith

    ReplyDelete
  11. Khub saras vicharo. Great!

    ReplyDelete
  12. Absolutely thought provoking. I agree with Sunita. Keep writing.

    Farah Pathan
    Austin, TX

    ReplyDelete
  13. Sunita... You're on a right path to bring change. Your article shows clarity of thoughts and different view point than others. Please keep writing on problems and reality of tribal Gujarat. Congratulations!

    Dr. Jay Patel
    Dept of Human Studies
    University of New York
    New York City

    ReplyDelete
  14. Vaah Sunita! 23 varsh ni ummare atla badha spasht vicharo hoy te khub anand ni vat chhe.
    Utpal sathe tari vato thati j rahe chhe. Eni vato sambhline ghani var em thay ke amey Adivasi Gamit bani jaiye!
    All the best for everything.

    Mala Shah

    ReplyDelete
  15. Speaks of real ground work. Congratulations.
    Keep it up.

    Prashant Shah
    GNFC
    Bharuch

    ReplyDelete
  16. Very good article. Very good thought.

    Nitin Kapure
    Dept of Mass Communication & Journalism
    Gujarat University

    ReplyDelete
  17. શીતલ માનકરFebruary 9, 2018 at 9:43 AM

    સ્વચ્છતા અંગેનો આવો સાવ જુદો પરંતુ સાચો દ્રષ્ટિકોણ પ્રથમ વખત જાણવા મળ્યો. 'પેલેટ' પર પ્રથમ વખત સફળતાપૂર્વક પદાર્પણ કરવા બદલ સુનિતાને ખૂબ ખૂબ અભિનંદન! તમારા વિસ્તારના આદિવાસી સમાજ વિશેના લેખો આપતા રહો તેવી શુભેચ્છા. આદિવાસીઓ ક્યારેય 'અસ્વચ્છ અને ગંદા' હોય જ નહિ. આ લેખ વાંચ્યા પછી તો એમ લાગે કે સાચા 'સવર્ણ' અને 'સુધરેલા' તો આદિવાસીઓ છે. એમ.ફિલ. સુધી પહોંચવા બદલ ખૂબ અભિનંદન!

    ઉત્પલની ખાસિયત અને તાકાત એ છે કે પોતે બેકગ્રાઉન્ડમાં તદ્દન નિસ્પૃહી રહીને નવા ચહેરાને પ્લેટફોર્મ આપી શકે અને તેને આગળ વધારી શકે.

    સુનિતાની સંઘર્ષયાત્રાની રોમાંચક કહાણી જાણવાનો ઇંતેઝાર છે.

    શીતલ માનકર

    ReplyDelete
  18. તમે તો સ્વચ્છતા અંગેના અમારા ખ્યાલો ધરમૂળથી બદલી નાખ્યા. ખરા પછાત તો શહેરીઓ જ! આશ્રમ શાળામાં ભણીને આગળ વધીને એમ.ફિલ. કર્યું છે તે ખરે જ મહિલા સશક્તિકરણ છે.
    શીતલભાઇની વાત સાથે સહમત છું કે સાચા સવર્ણ તો આદિવાસીઓ જ છે. નાતજાતના વાડા ક્યાં સુધી???
    ઉત્પલ ભટ્ટ સાથે રૂબરૂ મુલાકાત નથી થઇ પરંતુ ફોન પરની વાતો પરથી એટલું તો સમજાયું છે કે આદિવાસીઓનું જીવનધોરણ સુધારવા માટેનું તેમનું વિઝન, પ્લાનિંગ અને ઇમ્પ્લીમેન્ટેશન પરફેક્ટ છે.

    ચિંતન
    મેલબોર્ન

    ReplyDelete
  19. What a brilliant thought by Sunita Gamit! I would like to read more articles on tribal Gujarat. Your article itself is very useful for other researchers.

    Keep writing, keep researching and you will shine out with flying colors. All the best to you!

    Nipenkumar
    Mumbai University

    ReplyDelete
  20. Sunita... you go ahead. We're with you.
    Congratulations for an eye opener article.

    Dr. Ami Munshi

    ReplyDelete
  21. True women empowerment by Sunita Gamit. Unique perception of CLEAN INDIA MOVEMENT.
    Write more, Research more, Study more.
    We will support through Utpal.

    Dr. Binoti Sheth
    Orthopedic Surgeon
    Mumbai

    ReplyDelete
  22. I'm highly impressed with your view point on cleanliness issue & true comparison between urban & rural area. Congratulations!

    Prof. Dr. Ravi Gor
    Mathematics Dept.
    Gujarat University

    ReplyDelete
  23. Sunita really Congratulations for an eye opener article. Ashish gajjar
    Nirmana news output head
    Kindly send your contect number.
    My no 9099958917

    ReplyDelete
  24. Really eye opening article. I strongly agree with you Sunita. Also very happy to see new young woman writer in the horizon. Empower yourself, empower other girls.
    Utpal is on the right path to bring change.

    Payal
    Brampton, Canada

    ReplyDelete
  25. You have raised a very good point.
    bahu j sachi vat kari.
    Congratulations for very nice article!

    Nirav Purohit
    ABP Asmita

    ReplyDelete
  26. Sunita nu observation khub sachu 6. Hu pan mul gamda no manas chhu. Shaher karta gamdao ma ghani vadhu chokhai jova male. Emay Adivasi jeva svachh loko bije kyay nahi jova male.

    Shailesh Patel
    Toronto

    ReplyDelete
  27. Right thought on the right platform. It proves that age doesn't matter when it comes to clarity of thoughts. Keep it up.
    Eagerly waiting to watch the documentary film on your journey.
    Welcome to the world of women writers!

    Shefali
    Artist & Writer
    Mumbai

    ReplyDelete
  28. Utpal ni vato ne dalilo sambhlya pachhi adivasio vishe ni manyatao ne vicharo dharmul thi badlaya chhe.
    First article ma atli badhi comments! It shows the strength of Sunita's different view point.
    Many many congratulations!

    Jatin Joshi
    Toronto

    ReplyDelete
  29. Utpalbhai na modhe ek varsh thi sambhlu chhu... Sunita Gamit... Sunita Gamit.
    Pahelo parcho Sunita e aa lekh dvara api didho.
    Have Sunita Gamit ni journey par baneli documentary film jaldi thi release karo etle tamam prashno na javab male.
    Hearty congratulations to Sunita! A wonderful article indeed. Khub agal vadho.

    Sweta Patel
    Melbourne, Australia

    ReplyDelete
  30. Bold and correct thinking. Great!

    ReplyDelete
  31. Sunitabene bahu sachi vat kari.
    Nava nava gramy vishayo par lakhta raho jethi sachi paristhiti bahar sudhi pahoche.
    Abhinandan.

    Mayuri Tarsadia
    GLPC
    Vyara

    ReplyDelete
  32. Well done Sunita! Heart touching facts. Totally agree with you.
    Let's make ONE INDIA where all are equal.
    Utpal Bhatt can lead the movement and you can join him.
    I agree with others that YOU ARE SAVARN & we are not. This should be the spirit of NAYA BHARAT.
    All good wishes to you. Thanks for giving new thoughts to us.

    Siddhish Dave
    Texas

    ReplyDelete
  33. Wah Sunita.

    Dr. Sonal Pandya
    HoD
    Dept of Mass Communication & Journalism
    Gujarat University

    ReplyDelete
  34. After watching all comments, there isn't much to write.
    Remarkable achievement on first article.
    Go ahead Sunita.

    Keyur
    Chicago

    ReplyDelete
  35. Great going Sunita. Bija vachako kahe chhe tem ek navu BHARAT banaviye ke jema badha BHARTIYO hoy. Tu lakhti ja ne gramy Gujarat na sacha darshan karavti ja.
    A badhi comments tari quality of writing nu certificate chhe. Congratulations.

    Jigisha Patel
    Calgary, Canada

    ReplyDelete
  36. Khub saras vicharo vyakt karya chhe. Hu Utpalbhai sathe tamara ghare jai avyo chhu.
    Utpalbhai tame jaldi documentary film release karo jethi badhane khyal ave ke Sunita kyathi agal vadhi chhe.
    Sunita ne khub khub abhinandan.

    N. F. Patel
    GNFC
    Bardoli

    ReplyDelete
  37. Very good article indeed. Eye opening facts. Congrats to Sunita.
    What's this documentary film?

    Swati
    Pune

    ReplyDelete
  38. અહીં જેમ 'સ્વચ્છતા' જેવા વ્યક્તિને દરરોજ સ્પર્શતા વિષય માટે ભણેલાં અને ન ભણેલાં લોકોના અભિગગમાં જે પ્રકારનો અને જેટલો તફાવત જોવા મળે છે એવા તફાવતો બીજી કેટકેટલી બાબતોમાં હશે?
    વ્યક્તિની માન્યતા અને તેમાંથી નિપજતું વર્તન એ સમાજની તેની પરની અસરોનું પ્રતિબિંબ કહી શકાય. તો સામે એ પણ એટલું જ સાચું કહી શકાય કે સમાજ પોતેજ તેમાં રહેતી વ્યક્તિઓની સામૂહિક માન્યતાઓ અને વર્તણૂકોનું પર્તિબંબ છે. વ્યક્તિનો વિકાસ સમાજનાં વાતાવરણમાંથી શરૂ થાય એટલે પાયામાં તો સમાજની માન્યતાઓ અ જ રહેલી હોય.એ પછી વયસ્ક થયેલી વ્યક્તિની માનતાઓ જેટલી હદે બદલે એમાંની કંઈક અંશે અસરો જે તે સમયના સ્માજ પર પણ થતી હોય છે.
    "સમજશક્તિ અને જાગૃતિ કેવળ ભણતર પર આધારિત નથી.' આ મારું પ્રાથમિક તારણ છે. આ વિષય પર વધુ સંશોધન જરૂરી છે."
    આશા કરીએ 'પેલેટ'નો આ લેખ એ દિશામાં નક્કર પગલાંઓ લેવાવા માટેનો પથદર્શક નીવડે.

    ReplyDelete
  39. Very nice article by Sunita! Keep it up! Fly high girl!

    ReplyDelete
  40. સમજશક્તિ અને જાગૃતિ કેવળ ભણતર પર આધારિત નથી.' આ મારું પ્રાથમિક તારણ છે. આ વિષય પર વધુ સંશોધન જરૂરી છે. -- Bahu sachu taran chhe. Vadhu kaheva koie shabdo baki nathi rakhya!!
    Sunita Gamit ne, tena sundar vicharo ne, teni sangharsh yatra ne 100 salam. Tame j sachu Mahila Sashaktikaran chho.
    Jaldi thi documentary film release karo. Hamna j facebook par enu teaser joyu.

    Chintan Trivedi
    Mumbai

    ReplyDelete
  41. Very well expressed thoughts.
    Hamna j documentary film nu teaser joyu. We're waiting for the release.
    We're with you Sunita. Congratulations!

    Jayesh Balubhai Patel
    North Carolina
    Native: Mota, Bardoli

    ReplyDelete
  42. Very well written article.
    Waiting for the documentary film.
    U go girl Sunita!!!

    Bhumika Gohil
    B. E. (EC)
    Bhavnagar

    ReplyDelete
  43. કંઈક શીખવા જેવું. શહેરીઓ માટે થોડું શરમાવા જેવું પણ ખરું.

    ReplyDelete
  44. Bahu j sachi vat kahi. Shaherio e to sharam thi dubi marvu joiye.
    Adivasi to mul vasi chhe. Sacha savarn to tame j chho. Chalo, badha Bharatiy baniye.
    Yuvan lekhika ne khub abhinandan!

    Viren Brahmbhatt
    Torrent Power
    Amdavad

    ReplyDelete
  45. Adivasio vishe pratham vakhat sachu janva malyu. Sunitaben no abhar ne abhinandan.
    Adivasi vistar vishe vadhu mahiti apta raho.
    Sacha savarn to tame chho evu hu dil thi manu chhu. Natjat na vada mathi bahar niklvu j pade.
    Utpalbhai e teaser start karyu chhe etle film zadapthi release thashe tem lagi rahyu chhe!

    Chirag

    ReplyDelete
  46. Ekdam navo vichar ne khub sachi vat.
    Sunitaben ne abhinandan. Tamara bija lekho vachva gamshe.
    Utpal Bhatt to 'Dangi' tarike j olkhay chhe!! Sunitaben ne parakhva ma emno falo hashe j.
    Waiting to see documentary film.

    Nevil Patel
    Bardoli

    ReplyDelete
  47. Sunitaben ne khub abhinandan. Tame amari shala ma avine chhokrio ne agal vadhvani prerna apo.
    Utpalbhai... Documentary film pan shala ma batavishu.

    Anil Patel
    Principal
    M. J. Bhatt High School
    Mota

    ReplyDelete
  48. Very good article. Congratulations.

    Nirmal Patel
    KBP Foundation

    ReplyDelete
  49. Very good article. Sunitaben na research papers pan vachva jeva hoy chhe. Hal na majority M. Phil, Ph.D. students karta judi atyant meghavi pratibha.
    Emnu research paper mari pase review mate avyu chhe. Vadhu ma aa lekh vachyo. Highly impressed with your view point.
    Congratulations!

    Prof. R. B. Joshi
    Rajkot

    ReplyDelete
  50. 'સમજશક્તી અને જાગૃતી કેવળ ભણતર પર આધારીત નથી.'

    વાહ! સરસ સવાલો ઉઠાવી, તેના જવાબ આપીને કરેલ તારણ બદલ બહેન સુનીતા ગામીતેને અઢળક અભીનન્દન!

    ReplyDelete
  51. U go girl Sunita! True women empowerment.
    Utpal sir... we miss you.

    Priyal Desai
    B. E. (EC)
    Bhavnagar

    ReplyDelete
  52. Sunitaben... tme to adivasio nu gavrv vdhari didhu.
    Abhinandan.

    Gulab
    Ahwa

    ReplyDelete
  53. we always proud to be adiwasi.. keep it up....god bless you

    ReplyDelete
  54. Congratulations to Sunita Gamit for her first yet finest article. Please keep writing on new topics of your area.
    Very happy to see Women Empowerment from tribal area. This is the strength of India. Neither we are ST, nor SAVARN, we all are just INDIAN.
    Eagerly waiting for documentary film on Sunita Gamit. Utpal is producing so there must be 'Midas touch'!!

    Gargi Gore
    Canada

    ReplyDelete
  55. Khub saras lekh. Sunitaben ne abhinandan.
    Adivasi praja ne yogy rite alekhva badal abhar.
    Bhattsaheb... amari shala ma film batadva avo tevi vinanti.

    Shaniyabhai Rathwa
    Principal
    Moti Chikhli, Kawant

    ReplyDelete
  56. Very nice. Sunitaben ne khub abhinandan.
    Amari shala ma pan avo jethi ahina adivasi ma-bap ne samjavi shakay.
    Nava vichar sathe ni navi vat.

    Garasiya
    Jalli Falia
    Kawant

    ReplyDelete
  57. Excellent thought, very good writing skills, simple yet effective presentation.
    Very happy to see young lady writer.
    Please keep writing on tribal topics. Many congratulations to Sunita Gamit!
    Also eager to see documentary film and know more about you.
    I think I have met Utpal Bhatt.

    Bharat Mehta
    Mumbai

    ReplyDelete
  58. Taddan navo drashtikon vachvani maza avi gai. 23 ni ummare vicharo bahu spasht chhe. Vadhu lakhta raho tevi shubhechha.
    Sunitaben ne abhinandan. Tamari documentary film jovanu gamshe.
    Amari baju padharo Utpalbhai.

    Jaydip Patel
    AT & PO Sayan, Olpad

    ReplyDelete
  59. True women empowerment!
    Congratulations to Sunita Gamit!
    Very well written article.
    I came across documentary teaser on facebook.

    Digvijaysinh
    Estate Manager
    Nilambag Palace
    Bhavnagar

    ReplyDelete
  60. New lady writer on the blog! Great start. Point blank thoughts. Crystal clear message. Hearty congratulations to Sunita Gamit! You will definitely reach the height.
    Waiting for the documentary film release.

    Palak Pathak
    Surat

    ReplyDelete
  61. Sunitaben tame samagra Gamit samaj nu nam roshan kari rahya chho. Sachu mahila Sashaktikaran. Tamne khub abhinandan. Vadhu lakhta raho.

    Keval, Ahwa

    ReplyDelete
  62. Super duper article! Vachvani maza avi gai. Shaherio e dhankni ma pani laine dubi marva jevi vat. Adivasio tem j Sunita Gamit ne vandan... abhinandan!
    Avi honhar dikrio hoy te j sachu Mahila Sashaktikaran. All the best to you Sunita.
    Utpal e documentary film banavi chhe etle jovi j padshe.

    Jigisha Shah
    Writer & Poet

    ReplyDelete
  63. Absolutely great thought. Many many congratulations to lady writer Sunita Gamit.
    We all want to know more about her journey.
    It seems documentary film will be very interesting to watch. Bravo Sunita!
    We all are adivasi. We all are Indians.

    Vishal Mehta
    Mumbai

    ReplyDelete
  64. A vishay par tame nava research no marg kari apyo. Self experience & minute observation bad lakhayelo lekh. Impressed with the clarity & boldness.
    Sunitaben ne abhinandan. Ava shaheri samaj ni ankho kholnara lekho lakhta raho tevi vinanti.

    Parna Gohil
    Surat

    ReplyDelete
  65. Vaah... khub saras vicharo vyakt karya chhe.
    Sunitaben ne abhinandan.
    Adivasio fakt bahar thi j nahi, dil na pan khub chokhkha hoy chhe. Darek vykti savarn j chhe.

    Tejal Solanki
    Valsad

    ReplyDelete
  66. Congratulations to Sunita Gamit!
    Very well written article.
    Plz release documentary film soon.

    Viral
    L. D. ENGG COLLEGE
    Ahmedabad

    ReplyDelete
  67. Beautiful, clear thoughts spread across the article.
    Congratulations Sunita!
    Waiting for the film.

    Megha

    ReplyDelete
  68. Congratulations to Sunitaben.
    Plz keep writing on new topics.
    I totally agree with others that we all are Indians.

    Ankita
    Guj Uni

    ReplyDelete
  69. Khet majuri karine M.Phil sudhi pahochvu, ava saras lekh lkhva... tame to samagr Tapi jilla nu nam roshan kari didhu Sunitaben.
    Utpal sir... jaldi thi documentary release karo etle Sunitaben ni sangharshyatra vishe tamam jankari male.

    Sunitaben ne khub abhinandan!

    Sneha Chaudhari
    Kakrapar, Vyara

    ReplyDelete
  70. Hi sunita wonderful thought... Do share your number with me. Mine is 9909040664

    ReplyDelete
  71. Absolutely great article Sunita.
    Congratulations!!
    Keep up the good work.
    We all are ONE.
    SPREAD YOUR GREAT THOUGHTS IN THE COUNTRY.

    Rahul
    Mumbai

    ReplyDelete
  72. Selection of your topic is a good one for research.
    Very well written.
    Congrats Sunita! Please keep writing on new topics.

    Himani

    ReplyDelete
  73. Khub saras ne sachi vat kari. Prashn bahu sacho chhe k sudhrela kon? A vachine shaheri loko gandki ochhI kare tevi asha rakhiye.
    Documentary film ni rah joiye chhiye.
    Sunitaben ne abhinandan.

    Amit

    ReplyDelete
  74. Totally different thought than others yet very true and easy to understand. Congratulations to new lekhika Sunita Gamit!!!
    I would like to know more about you through Documentary film. Please give link on blog.
    Keep it up Utpal Bhatt.

    Alpesh Dobariya
    Canada

    ReplyDelete
  75. Boj srs
    Adivasio nu nam roshn kriyu

    Ranjanbhai Rathva
    Nana Vant, Kavant

    ReplyDelete
  76. Ekdam nava prakar no lekh. Khub saras.
    Sunitaben ne abhinandan.
    Bahu sachi vat kari chhe.

    Dipesh
    Amdavad

    ReplyDelete
  77. Khub saras vicharo vyakt thaya chhe.
    Amari shala ma Sunitaben ni documentary film joi.
    Emno atmvishvas biji chhokrio ne jarur prerna apshe.
    Sunitaben ne khub abhinandan.

    Bhavin Shah
    Daxinapath High School
    Vyara

    ReplyDelete
  78. Bahu j saro lekh. Ghana vakhte vachvani maza avi gai. Sunitabene bahu sachi vat kari chhe k shaheri loko j vadhu gandaki karta hoy chhe.
    Utpal Bhatt to have adivasi j kahevay e hade adivasi vistar ni kayapalat ma dubi gaya chhe!!!
    Sunitaben ni documentary film na posters jova mali rahya chhe. Jaldi thi link apo.
    Sunita Gamit ne salam.

    Pratham
    Tata Inst. of Social Sciences
    Mumbai

    ReplyDelete
  79. Khub saras vicharo ne tevo j saras lekh.
    Sunita Gamit ne abhinandan.
    Documentary film na teasers viral thaya chhe. Tame to ahlek jagavi chhe.
    All the best for film.

    Jayesh Ladani
    Vadodara

    ReplyDelete
  80. Sunitaben ni documentary film joi ne khub prerna mali.
    BSW na students ne tamare gam field work ma moklishu.
    Vadhu lekho apta raho ne Gamit samaj nu nam roshan karta raho.
    Abhinandan.

    Anjana Gamit
    Coordinator
    Babasaheb Ambedkar Open University
    Vyara

    ReplyDelete
  81. Tamaro lekh vachine Khanjar gam ni mulakat levanu man thai gayu. Svachchata babte tamaro drashtikon khub sacho chhe. Adivasi samaj pratye vishesh lagni thay tevo aa lekh.

    Congratulations to Sunita Gamit. Adivasi vistar na topics par lekho apta raho.

    Hina Vyas
    Tarsadia University
    Bardoli

    ReplyDelete
  82. Well... I am really happy to read your article which is equivalent to a research paper yet very interesting.
    Well done Sunita and welcome to the lady writers club!
    Please write on various Adivasi topics as we lack authentic information on Adivasis.
    Also... wish to see documentary film asap.

    Tarjani Sheth
    UTU, Bardoli

    ReplyDelete
  83. Tamari film jovani students ne boj prerna mali chhe.
    Tame lekhika pan chho e vat kari j nahi.
    Biji var avo tyare avi svachhta ni vat pan karjo.
    Best luck.

    Anita Patel
    Principal
    Eklavya Model Residency School
    Mota

    ReplyDelete
  84. Very good article.
    Hum sab ek hain.
    Congratulations.

    Sandip

    ReplyDelete
  85. Watched your documentary film on YouTube.
    Absolutely heart touching. Sends perfect message.
    Excellent conceptualization & direction by Utpal.
    Congratulations!
    Sunita... U fly high... we're with you.

    Dr. Jay Patel
    New York City

    ReplyDelete
  86. Bahu j sacho lekh Sunitaben. Adivasi vistar vishe badhane jankari apva mate abhar. Shaheri loko apna vishe khota vicharo dharave chhe te aa rite dur thashe.
    Tamne abhinandan.

    Sunita Valvi

    ReplyDelete
  87. Very good article indeed.
    Congratulations to Sunita Gamit!
    It's really good to know reality who is Adivasi herself.
    Keep writing on new topics of your area.
    All the best for your career.

    Malav
    North Carolina

    ReplyDelete
  88. Sunitaben ne khub abhinandan.
    Documentary film to excellent banavi chhe.
    Aa rite desh ni yuvtio ne prerna apta rahejo.
    Adivasi vishe ghanu navu janva malyu chhe. Vadhu subjects par lakhjo.
    Farithi tamne abhinandan.

    Pari Bhesania

    ReplyDelete
  89. Great thoughts. Congrats Sunita!
    All the best for future.

    Vikas
    TEXAS

    ReplyDelete
  90. Vaah. Svachch Bharat to gramya vistaro ma j chhe. Bija gramya vistaro karta adivasi vistar ma vadhu chokhai jova male.
    Sunitaben ne abhinandan!
    Nava lekho apta raho tevi shubhechha.

    Naresh Patel
    TDO, Vaghai

    ReplyDelete
  91. The best article on cleanliness I came across.
    Very very clear thoughts. Simple and clear writing.
    New kid on the block!
    Many many congratulations to you Sunita!
    I will contact you through Utpal Bhatt.

    Nupur
    Reliance Foundation
    Mumbai

    ReplyDelete
  92. So many good comments on this article on cleanliness. Congratulations to Sunita Gamit for bringing out this topic and correct comparison between urban-rural ppl.
    We salute your sangharsh yatra. Keep it up!

    Priyal
    Guj Uni
    Amdavad

    ReplyDelete
  93. Excellent! Congratulations Sunita!
    Happy Women's Day!!

    Rima
    Mumbai

    ReplyDelete
  94. This is the perspective on cleanliness.
    We must learn from Sunita and adivasi community.
    Together we march, we will win.
    Many many congratulations to Sunita Gamit!
    You are the real women empowerment.

    Khushi
    Surat

    ReplyDelete
  95. Khub sachot lekh. Bhavishya ni sari lekhika dekhai rahi chhe.
    Nava topics par lakhta raho ne navi mahiti apta raho.
    Abhinandan!

    Nipa Shah
    Vidhyabharati Trust
    Bardoli

    ReplyDelete
  96. Khub saras. Vadhu lakhta raho.
    Congratulations!
    All the best.

    Jyoti
    GLPC
    Rajkot

    ReplyDelete
  97. Really good article. ghana vakhte nava vicharo janya. Badha j savarn chhe ne badha ek j chhiye te rite j jivvu padshe.
    Adivasio pasethi Svachchata shikhiye. Teni bahu jarur chhe.
    Abhinandan.

    Parth Joshi
    Guj Uni

    ReplyDelete
  98. Congratulations to Sunita Gamit.
    Upar comments ma badhu j lakhai chukyu chhe.
    Keep writing. U go girl.

    Smit
    Amdavad

    ReplyDelete
  99. Very commendable article. I truly agree with your viewpoint. I wish to know more about tribal Gujarat.
    Congratulations & All the best to Sunita!!!
    Superb documentary film by Utpal Bhatt. Bravo!

    Rupande
    Edelgive Foundation
    Mumbai

    ReplyDelete
  100. Very true. Totally new thoughts on cleanliness.
    We will visit your village soon.
    Congratulations Sunitaben!

    Maitri Kagathara
    Rajkot

    ReplyDelete
  101. Khub saras Sunitaben. Jaldi thi navo lekh apo.
    Tamari documentary film joi.
    Congratulations!

    Bhumi Chotaliya
    Kotak Science College
    Rajkot

    ReplyDelete
  102. You are right. Original cleanliness is in tribal villages.
    We must learn from them.
    Congratulations to Sunita Gamit!
    We watched the film MAHAGAMIT SUNITA. Really very inspiring.
    Congratulations to Utpal sir!

    Nirav Bagda
    Kotak Science College, Rajkot

    ReplyDelete
  103. Very well said!
    Congratulations!!
    All the best!

    Uday Shroff
    Citizens Enclave
    Mumbai

    ReplyDelete
  104. Great thoughts in true sense.
    Salute to Sunita Gamit!

    Dr. Payal Bhatt
    Mumbai

    ReplyDelete
  105. Such a beautiful article with clear thoughts.
    All of us at Kotak Science College watched your documentary film and we are so much inspired.
    Congratulations to you Sunita Gamit!

    Kavya Tanna
    TYBsC Botany
    Kotak Science College
    Rajkot

    ReplyDelete
  106. Maja avi. Navi mahiti.
    Abhinandan.

    Urvi Jilka

    ReplyDelete
  107. First time I came across tribal area reality.
    Will wait for more articles on tribal topics.
    Congratulations to Sunita Gamit!
    All the best to you.

    Anant
    Air India
    Mumbai

    ReplyDelete
  108. Adivasi samaj vishe khub saras mahiti api.
    Ek adivasi girl lekhika banine jivan ma khub agal vadhe tevi shubhechha!
    Sunita Gamit ne salam!!

    Manoj Mehta
    SRK Foundation
    Surat

    ReplyDelete
  109. Pratham vakhat avi badhi vato janva mali. Vadhu lakhta raho.
    Sunitaben ne khub abhinandan.
    Your documentary film is so inspiring. Bravo!!

    Garima
    Center for Women Development
    Mumbai University

    ReplyDelete
  110. This is something new and very true.
    Congratulations to Sunita Gamit!
    Watched documentary film as well.
    Great concept & direction by Utpal Bhatt.
    Congrats to him too!

    Anurag
    Austin, TX

    ReplyDelete