સાહિત્ય-બાહિત્ય (4)

હાસ્યવ્યંગ્યકેન્દ્રી આ પુસ્તકમાં ટૂંકા કે લાંબા લેખો નથી, પણ વિવિધ પરિસ્થિતિઓ છે, જેનું નિરૂપણ સંવાદસ્વરૂપે કરાયું છે. સંવાદ લાંબા કે ટૂંકા હોઈ શકે. એ બોલનારનાં નામ કે અન્ય ઓળખ અપાઈ નથી, એટલે વાંચનારે એ ઓળખ ધારી લેવાની છે.

તમામ સંવાદપ્રસંગોને એમાં કેન્દ્રિત મુખ્ય પાત્રનાં લક્ષણ કે વિષય અનુસાર ચાર વિભાગમાં વહેંચી દેવામાં આવ્યાં છે. આ ચાર ઉપરાંંત પાંચમો વિભાગ પ્રતિગીત (પેરડી)નો છે, જેમાં આ જ વિષય આધારીત પ્રતિરચનાઓ મૂકેલી છે.

પુસ્તકની અનુક્રમણિકા 

મારે આ પાંચે વિભાગ શરૂ થાય એનાં વિભાજક પર એવું કશુંક વ્યંગ્યાત્મક રીતે બતાવવું હતું કે જે એ વિભાગની ઝલક આપે. લેખક-વાચક વિભાગના વિભાજક વિશે અગાઉની પોસ્ટમાં જણાવ્યું. એ જ રીતે હવે વારો હતો પ્રકાશક વિભાગનો. મારે એક પણ સંવાદ વિના પ્રકાશકને, તેની માનસિકતાને વ્યંગ્યાત્મક રીતે દર્શાવવી હતી. બીજાં કોઈ પાત્રોને પણ ચીતરવાં નહોતાં. આથી આ ચિત્ર વિશે વિચારવું અઘરું હતું. અનેક બાબતો વિચારતાં આખરે અહીં મૂકેલું વ્યંગ્યચિત્ર ફાઈનલ કર્યું.

મૂળ ડ્રોઈંગ 

આ ચિત્રમાં શું છે? ચિત્ર સ્વયંસ્પષ્ટ છે, છતાં એના વિશે વાત કરું. બગીચામાં સામસામા બેસીને રમત રમવા માટેનું 'ઉંચકનીચક' અથવા 'ચીચુડો' એમાં મુખ્ય પાત્ર છે. આ ચીચુડાની બન્ને તરફ અલગ અલગ વજન ધરાવતી વ્યક્તિ બેસે તો એ ઉંચુંનીચું થાય. આથી ચીચુડાની એક તરફ પ્રકાશક દ્વારા પ્રકાશિત પુસ્તકોનો ઢગ મૂકેલો બતાવ્યો. આ ઢગ કેટલો ઊંચો છે? એ સંદર્ભ બતાવવા માટે નાળિયેરીનું ઝાડ અને ઉપર વાદળ પણ બતાવ્યાં. સ્વાભાવિક છે કે વાદળો સુધી પહોંચતો પુસ્તકોનો ઢગ હોય તો ચીચુડાનો એ ભાગ નીચો જ રહે. એને ઉંંચે લઈ જવા માટે સામા છેડે પુષ્કળ વજન મૂકવું પડે. પ્રકાશકે માત્ર પોતાના એક પગનો પંજો મૂકેલો છે, અને સામા છેડે મૂકાયેલા પુસ્તકોના ઢગવાળું પડખું આખું ઉંચકાઈ ગયેલું છે. પ્રકાશક 'વી ફૉર વિક્ટરી'ની સંજ્ઞા બતાવે છે.

બસ, આનું અર્થઘટન વાચકો પર!

'પ્રકાશક'ના વિભાજક પર ઉપયોગ 

('સાહિત્ય-બાહિત્ય' પુસ્તક મંગાવવા માટે વૉટ્સેપ નં. 98252 90796, કિંમત રૂ. 130/, વળતર સાથે 120/, પોસ્ટેજ ફ્રી, પૃષ્ઠસંખ્યા: 120)