સાહિત્ય- બાહિત્ય (6)

 વધેલાનો કરીએ વઘાર

“આ વખતે એકસો ઓગણપચાસ કૃતિઓનાં જ નામ આવ્યાં છે અને જાહેર થયેલા પુરસ્કારોની સંખ્યા એકસો ચોર્યાશી છે. ભારે મૂંઝવણ છે. એક કૃતિને કંઈ બે ઇનામ તો અપાતાં નથી! તો વધેલાં ઇનામોનું શું કરીશું?”

“આપણા બધાનાં પુસ્તકો જ્યાં છપાય છે એ ‘આર્ટિસ્ટિક પ્રિન્ટિંગ પ્રેસ’ના ટીકુભાઈને ઇનામ આપીએ તો કેવું? આમ જોઈએ તો સાહિત્યસર્જનમાં એમનું પ્રદાન પણ કહેવાય જ ને?”

“ટીકુભાઈ? ઓહ! ધેટ્સ ગ્રેટ! પણ એ તો એક જ ઇનામ થયું ને! ચાલો, જરા લિબરલ બનીએ તોય એમના પ્રેસનો સ્ટાફ પંદરનો ગણો. હવે બાકીના ઓગણીસનો મેળ કેમનો પાડીશું?”

**** **** ****

આ અને આવા અનેક સંવાદપ્રસંગો 'સાહિત્ય-બાહિત્ય' પુસ્તકના 'ઈનામ, સન્માન સમારંભ, લિટફેસ્ટ' વિભાગમાં છે. સાહિત્યનાં વિવિધ ઈનામ ઘોષિત થાય એની પાછળની પ્રક્રિયા શી હોય છે, લિટફેસ્ટમાં કેવી કેવી પરિસ્થિતિઓ હોઈ શકે, અને સન્માન સમારંભમાં કેવા સીન સર્જાય- આ બધા પર વ્યંગ્ય કરતાં પ્રસંગો હોવાથી પુસ્તકના આ ખંડનું વિભાજક/સેપરેટર શું રાખવું એ વિચારવાનું હતું. સાવ ઉભડક, કશા ધોરણ વિના, અને અધ્ધરતાલ પસંદગી થાય છે એ મૂળ વિચાર મનમાં ખરો, પણ એને ચિત્ર દ્વારા શી રીતે દર્શાવવો એ વિચારવાનું હતું.

પહેલો યાદ આવ્યો મેળામાંનો રિંગ ફેંકવાનો સ્ટૉલ. સામે વિવિધ વસ્તુઓ પડેલી હોય અને અમુક અંતરે ઊભા રહીને રિંગ ફેંકવાની. એ રિંગ જે વસ્તુ પર પડે એ આપણી. આમાં સામે વિવિધ પુસ્તકો બતાવવાં એમ વિચાર્યું અને એ મુજબનું ચિત્ર બનાવ્યું. 

આ ચિત્ર, જે પછી રદ કર્યું

જો કે, એ બનાવ્યા પછી વિચાર આવ્યો કે રિંગ ફેંકતી વખતે એ ફેંકનાર અમુક વસ્તુને તાકીને ફેંકે છે, પછી ભલે ત્યાં સુધી રિંગ ન પહોંચે. બીજી રીતે કહીએ તો પસંદગી કરનારના મનમાં પોતાનું એક 'ધોરણ' હોય છે. અને એનો પ્રયત્ન એ માટેનો હોય છે. મારે આ શક્યતા પણ નહોતી દેખાડવી. આથી રિંગવાળું ચિત્ર રદ કર્યું. એ ચિત્ર બરાબર બન્યું નહોતું, પણ એ તો સરખું થઈ શકે એમ હતું. પણ એ પછી મારા વિચારને અનુરૂપ વધુ સચોટ ચિત્ર બનાવ્યું.

મૂળ ચિત્ર 

પુસ્તકમાં આ ચિત્રનો ઉપયોગ 

('સાહિત્ય-બાહિત્ય' પુસ્તક મંગાવવા માટે વૉટ્સેપ નં. 98252 90796, કિંમત રૂ. 130/, વળતર સાથે 120/, પોસ્ટેજ ફ્રી, પૃષ્ઠસંખ્યા: 120)