અજીબ દાસ્તાં હૈ યે (ભાગ ૧)

 “અલ્યા, તમે બેય સંભાળજો, પેલા ફાંદેબાજથી.તમને એની જોડે એટલે જ તો મોકલીએ છીએ.”

“પેલો પ્રવિણીયો જેવો અંદર જાય કે તમારા બેમાંથી કોઈ એની પાછળ જ ઘૂસી જજો. એનું ઈંગ્લીસ તો તમને ખબર છે ને.....”

“એની જોડે રહેવાનું કારણ જ એ કે- એ મારો બેટો કામ તો કરી દે, પણ એના નામ પ્રમાણે પૈસા ચીરીને લે.”

“અરે, મારી જોડે વધારે પૈસા માંગે તો એની ફેંટ જ પકડું ને!”

" પ્રવિણ બોલું 'લ્યા! પ્રવિણ ફાંદેબાજ! " 

આવી અનુભવવાણી અને સલાહસૂચનો મને અને મારા મિત્ર વિપુલને બહુ ગંભીરતાથી આપવામાં આવ્યાં. જે ‘મહાનુભાવ’ની સ્તુતિ ઉપરોક્ત ‘સુવર્ણપંક્તિ’ઓમાં કરવામાં આવી હતી એમનું નામ પ્રવિણચંદ્ર જયંતિલાલ શાહ, ઉર્ફે પી જે.શાહ. પણ આ તો એનું મતદાર યાદીનું નામ. એના ઘરની બહાર ઉભા રહીને કોઈને પૂછો કે ‘પી.જે.શાહ ક્યાં રહે છે?” તો સવાલ સાંભળનારો માથું ખંજવાળે. પણ તમે પૂછો કે ‘પ્રવિણ ફાંદેબાજનું ઘર કયું?” તો છેક સ્ટેશનથી એના ઘરનો રસ્તો કોઈ પણ બતાવી દે. એ પોતેય કોઈને ફોન કરે તો એમ જ કહે, ‘પ્રવિણ બોલું, પ્રવિણ ફાંદેબાજ.’ એ જ એની ઓળખ. ‘ફાંદેબાજ’ જેવું ઉપનામ પહેલી નજરે જરા બિનશોભાસ્પદ લાગે, પણ એ તો જન્મે શહેરી હોય એવા લોકોને. ગામમાં તો આવાં ઉપનામો જ ઘણાનાં નામ બની ગયાં હોય. ‘અંબુ અડધિયું’, ‘રમણ ભોથો’, ‘વાડીયો વિલાયત’, ‘રતિયો ડોઝારો’, ‘કનુ રાંડવો’, ‘રસિક ઘુવડ’ જેવાં કેટલાંય નામો મેં મારા પપ્પાની મારા ફોઈ, કાકા કે કનુકાકા સાથેની વાતચીતમાં અવારનવાર સાંભળ્યા છે. દરેક ગામમાં આ પ્રથા હશે. ‘પ્રવિણ ફાંદેબાજ’ પણ આ જ પરંપરાની ઉજ્જ્વળ કડી.

જો કે, એક ગામમાં રહેતા હોવા છતાંય કદી એની સાથે પનારો નહીં પડેલો, પણ એના નામ અને કામથી પરિચીત, કેમ કે અમારું મહેમદાવાદ/ Mahemdavad ગામ પ્રમાણમાં નાનું. એમાં આવી આંતરરાષ્ટ્રીય ક્ષેત્રનું કામ કરતી પ્રતિભા છાની રહે ખરી! અને છતાંય પહેલી વાર પ્રવિણ સાથે કામ પાડવાનો પ્રસંગ ઉભો થયો એ વખતે અમને ઉપર જણાવેલાં સૂચનો નવેસરથી મળ્યાં.પણ એવું તે શું કામ પડ્યું અમારે એ ફાંદેબાજનું?

**** **** ****

અમે દસેક બાળગોઠિયા ત્રીજા ચોથા ધોરણથી બારમા ધોરણ સુધી લગભગ સાથે જ ભણેલા. એમાંનો અમારો એક મિત્ર સંદીપ. ભણવામાં એ સૌથી હોંશિયાર. ભણતર પૂરું કરીને એ અમેરિકા ગયો અને ત્યાં જ સેટલ થયેલો. એના પપ્પા-મમ્મી, બે ભાઈ વગેરે ગામમાં જ રહે. એના અમેરિકા ગયા પછી થોડા સમયમાં તેની મમ્મીનું અવસાન થયું હતું. અને એના પપ્પા જસુકાકાની તબિયત પણ લથડતી ચાલેલી. પછી તો એવો તબક્કો આવ્યો કે એમના માટે હલનચલન મુશ્કેલ થઈ ગયું. સાવ જ પથારીવશ થઈ ગયા. ક્યારેક અમે જઈએ તો ઓળખાણ પડે એટલે હાથ ઉંચો કરે. કંઈક બોલવા જાય, પણ મોંમાંથી ઉચ્ચારો નીકળે જ નહીં.કોગળા કરતા હોય એવો અવાજ નીકળે. અને છતાંય કંઈક કહેવું હોય એમને. મોટે ભાગે તો અમારા એ મિત્રની ગેરહાજરીમાં પણ અમે એમને મળવા ગયા એનો આનંદ વ્યક્ત કરવો હોય.

કશીક કાનૂની જોગવાઈ એવી હતી કે સંદીપે પોતાના કુટુંબને અમેરિકામાં વસાવવું હોય તો એના પપ્પાને અમેરિકા બોલાવવા પડે. ત્યાર પછી એના નાના ભાઈ નિલેશને એ અમેરિકા બોલાવી શકે. નાનો ભાઈ અમેરિકા આવે તો કંઈક ઠેકાણે પડે એવો ખ્યાલ. પણ આ બધુંય ત્યારે જ થઈ શકે જો જસુકાકા અમેરિકા જાય. અને જસુકાકાની શારિરીક તેમજ માનસિક હાલત એવી થઈ ગયેલી કે અમેરિકા તો ઠીક, આંગણાની બહાર પણ ન નીકળી શકે.

સંદીપના મોટાભાઈ અરવિંદભાઈ એટલે અલ્લાની ગાવડી. સંતાનોમાં સૌથી મોટા. એમને સતત એ ફિકર કે ક્યાંક કુટુંબીઓ એમ ન કહી જાય કે પોતે પિતાજીની સંભાળ બરાબર નથી રાખતા. અરવિંદભાઈની નોકરી સામાન્ય હતી અને એય પછી તો છૂટી ગયેલી. એટલે એ આખો દિવસ ઘેર જ હોય. દિવસમાં એકાદ વાર ગામમાં ચક્કર મારવા પણ નીકળતા. હિંદી ફિલ્મોમાં દેખાડાતા મોટા ભાઈના સર્વસામાન્ય પાત્રની જેમ એ સતત દબાણમાં જ હોય કે રખે ને પોતાનાથી કશી ફરજચૂક થઈ જાય અને સમાજ એમને ભલુંબૂરું સંભળાવી દે.

સમાજના નામે એમને સૌથી વધુ બીક લાગતી પોતાના સગા મામાની. મામા દેખાવે હટ્ટાકટ્ટા અને પડછંદ. કરડો દેખાવ. આંખે સદાય રહેતા કાળા રંગના ચશ્મા અને ઘટાદાર મૂછો આ દેખાવમાં ઉમેરો કરતા. મામા ગામમાં જ રહેતા. ગામમાંય એમની ધાક. કેમ કે એ ધીરધારનો ધંધો કરતા, વ્યાજે પૈસા ફેરવતા. પોતાના સલવાયેલા પૈસા યેનકેન પ્રકારેણ કઢાવતાં આવડે. ભરબજારે એ પોતાના દેણદારની ફેંટ પકડીને ગાળો બોલી શકે. એટલે અરવિંદભાઈને સતત એવી ભીતિ રહે કે પોતાનાથી પિતાજીની ચાકરીમાં કશીક ગફલત થઈ જશે,તો પોતે મામાને શું મોં દેખાડશે?

**** **** ****

જસુકાકાની સ્થિતિ એમની એમ હતી. ન સુધારો કે ન વધુ ખરાબી. જો કે, એક વાત વગર બોલ્યે સૌ સમજતા હતા કે હવે એમની તબિયતમાં સુધારો થાય એ શક્યતા નહીંવત છે, સિવાય કે કોઈ ચમત્કાર થાય. આ સ્થિતિમાં સંદીપ અમેરિકાથી સતત ફોન કરતો. વીસ-બાવીસ વરસ પહેલાંની વાત છે. વિદેશથી ફોન કરવા ત્યારે આટલા સસ્તા તો ઠીક, સુલભ પણ નહોતા. અરવિંદભાઈ પર આવતા દરેક ફોનમાં સંદીપ એક જ વાતનું રટણ કરતો. “પપ્પાને ગમે એમ કરીને અહીં મોકલી આપો.અહીં બધી જ મેડીકલ સુવિધાઓ ઉપલબ્ધ છે. અમે વધારે સારી રીતે સંભાળ લઈ શકીશું. અને બીજું કે એ આવે એટલે નિલેશના ભવિષ્યની ચિંતા રહે નહીં.” વાત તો એની બરાબર હતી. લંકામાં સોનું રસ્તે પડેલું હતું, 

"પપ્પાને ગમે એમ કરીને અહીં મોકલી આપો." 

પણ લંકા જવું શી રીતે? એના ફોન પહેલાં અરવિંદભાઈ પર આવતા, પણ હવે તો મામા પર પણ આવવા લાગ્યા.અરવિંદભાઈની સ્થિતિ કફોડી હતી. એ મોકલવાની ના પાડે તો એમ દેખાય કે નાના ભાઈનું ભવિષ્ય બને એમાં એમને રસ નથી. જસુકાકાને ત્યાં મોકલે અને રસ્તામાં એમને કંઈક થાય તો કહેનારા પાછા સંભળાવે, “આવી હાલતમાં જસભાઈને મોકલાતા હશે, ભલા માણસ? કહેનારા તો કહે, પણ તને મોકલનારને ખબર ન પડે?” આમ, શું કરવું એની મૂંઝવણમાં એમનું શરીર ગળવા માંડ્યું. ગામમાં આંટો મારવા નીકળે અને ક્યારેક અમે મિત્રોમાંથી કોઈક મળી જઈએ ત્યારે અમારી આગળ એ પોતાની આ મૂંઝવણ અને ‘સૂડી વચ્ચે સોપારી’ જેવી સ્થિતિ વર્ણવતા. આમાં અમારે કશો ઊકેલ સૂચવવાનો હતો નહીં, એટલે અમે એમની વાત સાંભળતા. પછી તો એવું થવા માંડ્યું કે દૂરથી અરવિંદભાઈ નજરે પડે કે અમે મોં સંતાડીએ. કેમ કે, ખબર જ હોય કે એ શી વાત કરવાના છે. સંદીપનો ઉલ્લેખ એ અમારી આગળ ‘તમારો ભાઈબંધ’ કહીને કરતા. જેમ કે- “ આ યાર જુઓ ને! તમારો ભાઈબંધ મંડ્યો છે કે પપ્પાને મોકલો. પણ એ અહીં આવીને જુએ તો ખબર પડે ને કે એમની હાલત કેવી છે!” અથવા તો “તમારો ભાઈબંધ હવે તો સીધો મામાને ફોન કરે છે, બોલો.” વગેરે..  

અમેરિકાથી થઈ રહેલા સંદીપના દબાણ આગળ તેના કુટુંબીઓ ઝૂક્યા. નક્કી કર્યું કે જસુકાકાને અમેરિકા મોકલવા. આપણે આપણી ફરજ બજાવવી. સંદીપને એમ ન થવું જોઈએ કે આપણે એમને મોકલવા નથી માંગતા. આપણે બસ, એમને અમેરિકા મોકલી દઈએ એટલે પત્યું. પછી સંદીપ ફોડશે, જે ફોડવું હશે એ. એક વાર આ નિર્ણય લેવાઈ ગયો એટલે હવે જસુકાકાને અમેરિકા મોકલવાનાં ચક્રો ગતિમાન કરવામાં આવ્યાં.જસુકાકાનો પાસપોર્ટ તો હતો જ. વીઝાની પણ સમસ્યા નહોતી. કેમ કે એ તો ઘણા વખત અગાઉ લીધેલા હતા. ખરી સમસ્યા હતી એમને આ હાલતમાં મુંબઈ લઈ જવા, એરપોર્ટ પર પહોંચાડવા, ત્યાંથી પ્લેનમાં બેસાડવા, વચ્ચે ફ્લાઈટ બદલવા માટેની સૂચના કોઈને આપવી વગેરે.. અને આ બધી અટપટી પ્રક્રિયા (જેને અમે ‘કોઠાકબાડા’ કહીએ છીએ એ) શી રીતે થઈ શકે? કરે કોણ આ બધું?

અમારા ગામમાંથી એમ તો, ઘણા બધા વિદેશ ગયા છે, સ્થાયી પણ થયા છે. અરે, આખેઆખા કુટુંબો ત્યાં વસ્યાં છે. પણ વિદેશ મોકલવાનો અટપટો કેસ હોય ત્યારે સૌને એક જ નામ યાદ આવે.

પ્રવિણ ફાંદેબાજ.

**** **** ****

પ્રવિણનું નામ ‘ફાંદેબાજ’ એની આપકમાઈનું હતું. લોકોએ આપેલું આ બિરુદ એણે હસતે મોંએ સ્વીકારેલું. લોકો એને ‘ફાંદેબાજ’ કહે પણ ખરા, અને એની પાસે કામ પણ કરાવે. ‘કોઠાકબાડા’ કરીને કોઈને વિદેશ મોકલવા હોય તો ‘ફાંદેબાજ’ વિના કોઈને ચાલે નહીં. પણ એટલી બધાને ખબર કે પ્રવિણની જોડે આપણો એક માણસ રાખવો જ. શું કે એને ‘ફાંદો’ કરવાનો ચાન્સ ના મળે.

એ મુજબ જસુકાકાનો કેસ પ્રવિણને આપવાનું ઠરાવાયું એ સાથે જ પેટાશરત તરીકે એ પણ નક્કી થઈ ગયું કે એની જોડે આપણામાંથી કોઈક સાથે ને સાથે જ રહેશે. પાયાનો સવાલ એ હતો કે આ ‘કોઈક’ એટલે કોણ? સંદીપનો ભાઈ નિલેશ તો હજી નાનો પડે. અરવિંદભાઈને બિચારાને અંગ્રેજીમાં વહેવાર કરવાનો આવે એટલે એ બહુ આત્મવિશ્વાસથી કહી દે, “ભઈ, આપણને અંગરેજી નહીં ફાવે. તમે કહો તો બજારના ચાર ધક્કા ખાઈ આવું.” મામાને પણ અંગ્રેજી સાથે આડવેર. એ કહે, “કહેતા હો તો કોઈ અજાણ્યાને ઉભી બજારે કારણ વગર બે ધોલ મારી દઉં, હા! પણ ઈંગલીસમાં આપણું કામ નહીં. આપણે તો મોઢે જ કહી દેનારા. આપણને પાછળ બોલવું ફાવે નહીં, શું? ”

"કહેતા હો તો કોઈ અજાણ્યાને ઉભી બજારે
કારણ વગર બે ધોલ મારી દઉં. પણ..." 

ટૂંકમાં, કુટુંબીઓના નામ એક પછી એક વિચારાતા ગયા અને એ જ ક્રમમાં એક યા બીજા કારણથી રદ થતા ગયાં. છેવટે સૌ એક બાબતે સંમત થયા કે આપણા કુટુંબમાંથી કોઈનું આમાં કામ નહીં. તો પછી જસુકાકાની સાથે મોકલવા કોને? અરવિંદભાઈ બોલી ઉઠ્યા, “ સંદીપના ભાઈબંધો બહુ સારા. આપણા ઘરના છોકરાઓ જેવા જ છે. એમનામાંથી બે જણ જાય તો આખો પ્રોબ્લેમ ઊકેલાઈ જાય. એ પાછા પ્રવિણીયા પર નજર બી રાખે એવા છે. પણ એમને પૂછવું પડે.” મામાએ તરત આ વાતને ઝીલી લેતાં કહ્યું, “એમાં પૂછવાનું શું? ભાઈબંધો છે તે શા કામના? આવા ટાઈમે તો કામ લાગે. નહીંતર ભાઈબંધી શેની?”    

અમે ભાઈબંધો કુલ દસ. સંદીપને તો આમાં ગણવાનો નહીં, કેમ કે એ તો અમેરિકા છે. તો દેશમાં (એટલે કે મહેમદાવાદમાં) રહ્યા કેટલા? નવ. આમાં ‘ચાવાળા’ (વિજય પટેલ) ને તો પૂછાય નહીં. એ બિચારો દુકાન છોડીને ન આવી શકે. મુકલો (અગાઉ જેના વિષે બ્લોગ પર લખ્યું હતું એ) તો વાંદરપૂંછડો. એને લઈ જઈએ તો આપણે એને જ સાચવવો પડે. મયુરિયો આપણી આગળ તો અંગરેજી ફાડે છે, પણ એ સાલો ત્યાં જઈને આવું અંગ્રેજી બોલે તો કોઈ અંદર જ ન આવવા દે. પટેલ માસ્તરના (તુષાર) ને પૂછવું પડે. મોન્ટુ (મનિષ) ની નોકરીના ટાઈમીંગનું ઠેકાણું નહીં. (એને પણ મારી જેમ જ શિફ્ટની નોકરી હતી.) 

આ કામચલાઉ સમિતિમાં અમારામાંનો જ એક મિત્ર (અજય) ચોકસી પણ સામેલ હતો. તે મામાનો પાડોશી હતો. એટલે કોઈ ન જાય તો ‘બાય ડીફોલ્ટ’ એણે તો જવું જ પડે. પણ એના માથે પોતાના વ્યવસાયની જવાબદારી એટલી બધી કે બે દિવસ ‘પાડવા’ એને પોષાય એમ નહોતા. પૈલેશનો ત્યારે અમારા વર્તુળમાં પ્રવેશ નહોતો થયો. (ડૉ.) પિયુષ પણ મોડેથી જોડાયેલો, એટલે એના પર હક ન થઈ શકે. છેવટે ત્રણ જ નામો રહ્યાં- ચોકસી, બીરેન (હું) અને વિપુલ.

ચોકસીએ પોતાના કામચલાઉ સભ્યપદના વિશેષાધિકારનો ઉપયોગ કરીને તરત જાહેર કરી દીધું, “ બીરેન અને વિપુલ જશે. હું એમને પૂછી લઈશ.” બસ, વાત પૂરી થઈ અને ‘કામચલાઉ સમિતિ’ બરખાસ્ત થઈ ગઈ. ક્યારેક એમ થાય કે વિધાનસભા, લોકસભામાં કે અદાલતોમાં પણ આ જ ઢબે નિર્ણયો લેવાવા જોઈએ. જુઓ પછી, દેશનો વિકાસ કેટલો ઝડપી થાય છે! (ગુજરાતની વાત નથી, યાર!)

હજી અમને તો કશી ગંધ સુદ્ધાં નહોતી. અમારી મંજૂરીની જરૂર તો લાગે જ નહીં કોઈને. “એ તો આવે જ ને?”, “ભાઈબંધો શું કામના, આવા ટાઈમે ન આવે તો?”, “એમની ફરજ છે યાર !” વગેરે દલીલો અને અભિપ્રાય-મંતવ્યો પછી લેવાયેલો આ નિર્ણય હતો.

બધું ગોઠવાઈને નક્કી થઈ ગયા પછી અમને કહેણ આવ્યું કે મુંબઈ જવાનું છે. આવાં અણધાર્યાં તેડાંની અમને નવાઈ નહોતી. એ વખતે સમય પણ ઠીક ઠીક રહેતો. આપણે કોઈકના કામમાં આવી શકીએ છીએ, એવી લાગણી પણ ખરી. પચીસ- સત્તાવીસની ઉંમરે આવી રીતે પણ ઓળખ ઉપસતી હોય તો સારું લાગે.  હું અને વિપુલ પહોંચ્યા અરવિંદભાઈને ઘેર. ત્યાં જઈને જોયું તો આખો કાર્યક્રમ ગોઠવાઈ ગયેલો. ફક્ત અમને જણાવવાનું જ બાકી હતું. હું અને વિપુલ પહોંચ્યા. “આ આવ્યા”, “અમારા સંદીપના ભાઈબંધો એટલે જોવાનું જ નહીં”, “હું નહોતો કહેતો- એ લોકો ના પાડે જ નહીં” જેવા વાક્યોથી અમારું સ્વાગત થયું. પછી અમને આશ્વાસન આપતાં જણાવવામાં આવ્યું: “ આમ તો તમારે કશુંય કરવાનું નથી. બસ, પેલા ફાંદેબાજ પર નજર જ રાખવાની છે.” અને પછી લેખની શરૂઆતમાં લખ્યાં એ સૂચનો.

**** **** ****

સંદીપને ઘેરથી જસુકાકા અને અરવિંદભાઈને લીધા પછી વાહન મારા ઘરની નજીક આવીને ઉભું રહેલું. હું, વિપુલ, પ્રવિણ વગેરે અહીંથી બેસવાના હતા. અમારી રાહ જોવાતી હતી. વિપુલ મારે ઘેર આવી ગયેલો. મારે ઘેર કોઈક કહેવા આવ્યું કે ગાડી આવી ગઈ છે, ચાલો. અમે સામાન લઈને ચાલતા પહોંચ્યા. જોયું તો  એક વાહનની આસપાસ વીસેક લોકોનું ટોળું હતું. જસુકાકાનાં નજીકનાં સગાંવહાલાં અને કેટલાક નાતીલાઓ આવેલા. અમારા મિત્રોના ઘરનાં વડીલો પણ આવેલાં. જાણે કે જસુકાકાને આખરી વિદાય આપવાની હોય એવો માહોલ રચાઈ ગયેલો. કશું બોલ્યા વિના પણ બધા આ સમજતા હતા. જસુકાકા એ સમજી શકે એવી શારિરીક કે માનસિક હાલત હોય એવું લાગતું નહોતું.  અમને કોઈકે જોયા એટલે “આ આવ્યા”,  “લો હવે ચિંતા નહીં”, “સંદીપના ભાઈબંધો એટલે કહેવું પડે” એવા ઉદગાર અમારા કાને પડ્યા.

દરિયાએ મોઝેસને માર્ગ કરી આપેલો એમ અમનેય સૌએ જગા કરી આપી. 

ફિલ્મ ‘ટેન કમાન્ડમેન્ટ્સ’/ Ten commandments માં મોઝેસ/ Moses ને દરિયો બે ભાગે વહેંચાઈને રસ્તો કરી આપે છે, એમ જ અમને જોઈને બધા ખસી ગયા અને વાહનના પાછલા દરવાજા સુધી જવાની જગા કરી આપી. અમે જોયું તો આ સફેદ રંગની ટાટા મોબાઈલ ગાડી/Tata Mobile van હતી. અસલમાં એ કેરેજ વાન તરીકે બજારમાં મૂકાયેલી.એની પાછળનો ભાગ કવર કરેલો હતો. આગળ ડ્રાઈવર સહિત ચારેક જણ બેસી શકે. પાછળ બે લાંબા પાટિયાં સામસામે ગોઠવેલાં. આગળ તો જાણે નક્કી હતું કે ડ્રાઈવરની સાથે એના બે ઓળખીતા અને પ્રવિણ બેસશે. પાછળનાં પાટિયાં પર હું, વિપુલ, અરવિંદભાઈ, અને જસુકાકા. જસુકાકા તો બેસી શકે એમ હતા નહીં. એમને સ્ટ્રેચર જેવું બનાવીને સૂવડાવેલા અને સ્ટ્રેચર ભોંયતળિયે જ ગોઠવેલું. સામસામા પાટિયાં પર અમે બાકીના ત્રણ જણે ગોઠવાવાનું. અમે અમારો સામાન અંદર મૂક્યો. પછી આગળના ભાગમાં નજર કરી.

અમે જોયું તો એક માણસ ડ્રાઈવર સાથે વાત કરતો હતો. ક્રીમ કલરનો ઝભ્ભો, એવી જ સૂરવાલ. એ ડ્રાઈવરની કેબિનની બારીમાંથી અંદર ડોકું ખોસીને કોઈકની સાથે વાત કરતો હતો. એટલે ડોકું દેખાતું નહોતું, પણ ઝભ્ભામાંથી ઉપસી આવેલું પેટ તરત નજરે પડતું હતું. બેઠ્ઠી દડી, શ્યામ રંગ, પીઠ પછી સીધું માથું શરૂ થતું હોય અને ગરદન હોય જ નહીં એવું લાગે. કોણ હશે આ મહાશય? એવો સવાલ મનમાં ઝબક્યો ન ઝબક્યો કે કોઈક બોલ્યું, “ચાલો પ્રવિણભાઈ, આવી ગયા અમારા માણસો.” પેલી આકૃતિએ પોતાનું ડોકું બારીની અંદરથી પાછું બહાર ખેંચ્યું. હવે એનો ચહેરો નજરે પડ્યો. ઓહો, આ તો પ્રવિણ ફાંદેબાજ. એમની વીરગાથાઓ ઘણી સાંભળેલી, પણ આટલી નજીકથી આ મહાનુભાવના દર્શનનો મોકો મળ્યો નહોતો. ચહેરા પર ચરબીના થર વિચિત્ર રીતે જામેલા. ડાઘાવાળા દાંત. મોંમાં મસાલાનો ડૂચો. ઝભ્ભાને લીધે ગળામાં પહેરેલી સોનાની ચેઈનનો ચળકાટ પણ નજરે પડી જાય. એકંદરે જોઈને અણગમો પેદા થાય. અમને થયું કે આની સાથે અમારે એક જ વાહનમાં છેક મુંબઈ જવાનું? અને એની પર જાપ્તો રાખવાનો? આ તો મોં પરથી જ ફાંદેબાજ જણાઈ આવે છે.

બિલકુલ આવી જ ગાડી, પણ પાછલો ભાગ કવર કરેલો હતો. 

એટલામાં તો કોઈક અમારા કાનમાં ફૂંક મારી ગયું, “આમ તો આ પ્રવિણીયો જ કરી લેશે બધું, તમારે એની પર ધ્યાન જ રાખવાનું છે.” બીજું કોઈક આવીને કહે, “અલ્યા જોજો, આ ફાંદેબાજ તો સાંતાક્રુઝની કોઈ હોટેલમાં ઉતરવાનું કહેતો હતો. એનું સાલાનું એમાંય કમિશન હશે. તમારે ના કહી દેવાની.એને બદલે ખારની હોટેલમાં આપણા ગામનો એક છોકરો રીસેપ્શનીસ્ટ છે. ત્યાં જ ઉતરજો.”

પ્રવિણ વિષે પોતાને ‘ગમતું’ ગૂંજે ભરવાને બદલે સૌ એનો ગુલાલ કરી રહ્યા હતા. અને એ ગુલાલનો છંટકાવ મારા અને વિપુલની ઉપર છૂટે હાથે થઈ રહ્યો હતો.

સૌ ગોઠવાયાં. આગળ ડ્રાઈવર, પ્રવિણ અને બીજા બે જણા, જે એના મળતિયા હોવાની સંભાવના હતી. પાછળ હું, વિપુલ, અરવિંદભાઈ અને સ્ટ્રેચરસ્થ જસુકાકા. સૌએ પોતપોતાના ઈષ્ટદેવતાની જય બોલાવી.  સાંજના છએક થયા હતા. સાડા પાંચની લોકલના પેસેન્જરો આવતા દેખાતા હતા અને એ લોકો પાછળ વળી વળીને આ શેનો સંઘ છે એ જોતા જોતા આગળ ચાલતા હતા. અમુક ઓળખીતાઓ ઉભા રહીને સમગ્ર ઘટનાની પૂછપરછ પણ કરતા હતા અને મુખ્ય પાત્ર એવા જસુકાકાને બંધ કરેલા બારણાના કાચમાંથી જોવાનો પ્રયત્ન કરતા હતા.

ડ્રાઈવરે ગાડીને સ્ટાર્ટર માર્યું અને અમારો સંઘ ઉપડ્યો મુંબઈ તરફ.

                                                                         (વધુ હવે પછી) 

નોંધ: 

• બાવીસ-ત્રેવીસ વરસ અગાઉની આ પ્રસંગકથાનાં તમામ પાત્રો વાસ્તવિક છે. મારા મિત્રો સિવાય દરેકનાં નામ બદલ્યાં છે. અમુક પાત્રોની ઓળખ ઉપસી શકે એ માટે ક્યાંક રંગ ઘેરો કર્યો હશે, પણ એય સત્યની આસપાસ રહીને.
• તમામ તસવીરો પ્રતિકાત્મક છે અને નેટ પરથી લીધી છે.