અમદાવાદના સ્ક્રેપયાર્ડ ધ થિયેટર ખાતે 22 માર્ચ, શુક્રવારના રોજ 'કહત કાર્ટૂન...' શ્રેણીની છઠ્ઠી કડીની રજૂઆત થઈ. ઑક્ટોબર, 2023થી આરંભાયેલી આ શૃંખલામાં કાર્ટૂનકળાનાં વિવિધ આયામોને ઉજાગર કરવાનો અને એ રીતે તેને માણવાનો ઉપક્રમ છે. એક જુદા ઉપક્રમ તરીકે આરંભાયેલી આ શ્રેણી અહીં મળતા રહેલા સજ્જ શ્રોતાઓને કારણે હવે જુદી રીતે, જુદી દિશામાં આગળ વધી રહી છે. વિશ્વભરના કાર્ટૂનિસ્ટો શી રીતે વિવિધ પ્રયુક્તિઓ, ઉપકરણોને કાર્ટૂનમાં પ્રયોજે છે એ દર્શાવવાનો પ્રયત્ન આ શ્રેણીમાં થઈ રહ્યો છે.
.jpeg) |
| વાર્તાલાપ દરમિયાન... |
એ મુજબ, આ શ્રેણીનો વિષય હતો 'Shadows/પડછાયા'. આમ તો, હિન્દી ફિલ્મસંગીતના રસિયાને આ નામ પડતાં જ પેટાશિર્ષક તરીકે 'તૂ જહાં જહાં ચલેગા' ગીતની આ પંક્તિ જ યાદ આવે, અને મનેય એમ જ થયેલું. પણ પછી બીજા વિચારે ખ્યાલ આવ્યો કે આમાં 'પડછાયા' એટલે કે 'ગુપ્ત વ્યક્તિત્વ'ની વાત હોવાથી આને બદલે 'આપ કે પીછે ચલેગી આપ કી પરછાઈયાં' મિસરો વધુ ઉપયુક્ત છે, કેમ કે, તેની આગળનો મિસરો છે 'અપની હી કરની કા ફલ હૈ નેકિયાં રુસવાઈયાં.' કાર્યક્રમના આરંભે કાર્ટૂનમાં 'પડછાયા'ના ખ્યાલ વિશે વાત કરતાં વી. શાંતારામની ફિલ્મ 'પરછાંંઈ(1952)'ના આરંભિક કથનને તાજું કરવામાં આવ્યું, જેમાં કહેવાયેલું: 'દુનિયામાં દરેક માણસ એકલો જન્મતો નથી. તેની સાથે એક જોડીદાર પણ જન્મે છે અને એ છે તેનો પડછાયો.'
 |
| 'પડછાયા'ની રજૂઆત કરનારનો પડછાયો |
ગુજરાતીમાં 'પડછાયા' માટે 'છાયા', 'ઓળો', 'ઓછાયો' જેવા શબ્દો ઉપયોગમાં લેવાય છે, અને એ દરેકની અર્થચ્છાયા અલગ અલગ છે.
મનોવિજ્ઞાનમાં પણ 'પડછાયા'ને કેવળ ભૌતિક ઘટનાને બદલે 'અપ્રગટ, અને અસલ વ્યક્તિત્વ' તરીકે ઓળખાવાયું છે. આટલી પૂર્વભૂમિકા પછી વિશ્વભરના કાર્ટૂનિસ્ટોએ વિવિધ કાર્ટૂનોમાં કેવી કેવી રીતે પડછાયાને પ્રયોજ્યો છે, તેનાં ઉદાહરણ પડદે દેખાડાયાં અને સમાંતરે તેની પૃષ્ઠભૂમિની ઘટના.
આ કાર્ટૂનોમાં વ્યંગ્ય હોય એ તો સ્વાભાવિક છે, પણ મોટા ભાગનાં કાર્ટૂનમાં પીડાની તીણી ચીસ અને ક્યાંક આર્તનાદ પણ કાને પડે ત્યારે સમજાય કે એક ઘટનાની સચોટતા કે વેધકતા કાર્ટૂન દ્વારા કેટલી અસરકારક રીતે વ્યક્ત થાય છે, અને આ ઘટના વૈશ્વિક છે.
સ્ક્રેપયાર્ડની સૌથી વધુ મજા કહેવાયેલી વાતને મળતા તત્ક્ષણ પ્રતિસાદની અને વાર્તાલાપના સમાપન પછી થતી અનૌપચારિક વાતચીતની છે. અહીં આવનાર માત્ર ને માત્ર વિષયથી આકર્ષાઈને આવતા હોય છે. આવું સ્થળ, આવા શ્રોતાઓ ઊભા કરવા બદલ 'સ્ક્રેપયાર્ડ' અભિનંદનનું અધિકારી છે.
 |
| Cartoonist: Rajinder Puri |
 |
| Cartoonist: Paco Baca |
 |
| Cartoonist: Hasan Bleibel |
આ વિષય તો ઘણો રસપ્રદ રહ્યો હશે. વિષયને દાર્શનિક ચર્ચામાં જતાં રોકીને વ્યંગ્યના દૃષ્ટિકોણની નજરે જોવાનું કહેવું એ પણ સહેલું નહીં જ રહ્યું હોય !
ReplyDelete